Uchodźcy z powiatu brzeskiego podczas I wojny światowej.
(Zbigniew Stós)
2019-01-10
Uchodźcy z powiatu brzeskiego podczas I wojny światowej.
Niemal w każdym państwie i każdej religii znajdziemy przypadki uciekających ludzi przed wojną. Wiele takich przykładów znajdziemy także w historii Polski. Nie inaczej było także w czasie I wojny światowej. Mimo ocenzurowanej prasy, która próbowała ukryć powagę sytuacji, informacje o zniszczeniu przez rosyjską armię wsi i miasteczek szybko rozeszły się wśród mieszkańców Galicji. Wiele osób, których statut materialny na to pozwalał, zdecydowało się wtedy porzucić swoje majątki ziemskie i wyjechać z całymi rodzinami do Austrii. Przykładem mogą tu być: Aleksander Kępiński ze Szczurowej i Konstanty Sadowski z Borzęcina.
Kolejne grupy uciekinierów i przesiedleńców związane były z działaniami wojennym i miały charakter masowy. PWN podaje, że 800 tys. osób z Galicji schroniło się przed wojną w głębi Austrii, Czechach i na Węgrzech. Organizowana przez władze austriacki ewakuacja ludności z terenów zagrożonych obejmowała między innymi rodziny urzędników i podrzędników, pracowników kolei i nauczycieli. Uchodźcy ci byli umieszczani w obozach przejściowych na terenie całej monarchii Austro-Węgier.
W styczniu 1915r. "Wiedeński Kurier Polski", gazeta wydawana w Wiedniu dla uchodźców, rzuciła hasło "Policzmy się i łączmy się." Akcja ta miała na celu "inwentaryzację" uchodźców w celu ich policzenia ale także co ważniejsze, pomagała odszukiwać pogubionych krewnych, przyjaciół, znajomych, itp. i pomóc do ich organizacji, żeby "zrobić przegląd naszych sił twórczych".
Zebrane zgłoszenia, zawierające kilkadziesiąt tysięcy nazwisk uchodźców, które wraz z innymi danymi podawanymi w czasie rejestracji opublikowano w trzech tomach. Najbardziej interesujący dla mnie okazał się tom III - zawierający adresy ponad 10 tysięcy Polaków zmuszonych do opuszczenia Galicji i Bukowiny z powodu działań wojennych w latach 1914-1915,[1], do którego dotarł i podzielił się z tą informacją, Krzysztof Bogusz, wieloletni współpracownik portalu brzesko.ws.
Większość uchodźców wróciła do rodzinnych miejscowości jeszcze przed zakończeniem działań wojennych. Część z nich pozostała jednak w Austrii na stałe.
Poniżej zebrałem w tabeli dane dotyczące uchodźców z powiatu brzeskiego w celu przypomnienia młodszym czytelnikom, że także wśród naszych krajan byli wojenni uchodźcy.
W przypadku paru osób udało się ustalić, że powrócili do kraju z uchodźstwa i podjęli pracę na rzecz odradzającej się Ojczyzny. Liczę też na czytelników, którzy być może odnajdą na tej liście członków swoich rodzin i napiszą, jakie były ich dalsze losy.
| | Imię Nazwisko | Zatrudnienie | Miejscowość zamieszkania przed opuszczeniem kraju | Data wyjazdu i miejscowość zamieszkania na wychodźctwie | Adres zamieszkania na wychodźctwie
(przed 16 lutego 1915 r.) | Liczba osób na wychodźctwie | | Dzioboń Jan | urzędnik kolejowy | Biadoliny | 10.X.914. Vsenory | Czechy. | 6 | | Fikus Jan | em. Funkc kolejowy | Biadoliny | 10.XI.914.Vsenory | Czechy. | 1 | | Jakubas Jędrzej | funkcyon. kolej. | Biadoliny | 10.XI.914. Vsenory | Czechy. | 1 | | Kubala Franciszek | budn. | Biadoliny | 10.XI.914. Väenory. | | 9 | | Żurowska Jadwiga | naucz. | Biadoliny Radł. | 10.XI.914. Heilenstein | Styrya. | 2 | | Nowakówna Anna | nauczycielka | Borzęcin | 24.IX.914. Veseli nad Łużnicą | Czechy. | 1 | | Nowakówna Walerya | nauczycielka | Borzęcin | 24.IX.914. Veseli nad Łużnicą | Czechy. | 1 | | Sadowski Konstanty | właśc. dóbr | Borzęcin | —. Mödling | Neusiedlerstrasse 1. 12. | 7 | Zbyszycki Franciszek (*)
| kier. szk. lud. | Borzęcin | 10.XI.914. Kozłowiec | Przerów Morawy. | 3 | | Berkowski Jakób | woźny sądowy | Brzesko | 14.XI. 914. Libis | Czechy. | 8 | | Biela Domieela | służąca | Brzesko | 13.XI.914. Brzeźnice. | | 1 | Bobrowski Stanisław (*)
| ucz. | Brzesko | 13.XI.914. Breźuice. | | 1 | | Borańska Kazimiera | naucz. | Brzesko | 8.XI.914. Wiedeń | III. Rüdengasse 1.32. | 2 | | Budrewicz Zofia | — | Brzesko | 14.XI.914. Wrbno | 1.4 Melnik. | 1 | | Bukowska Józefa | żona sekretarza Starost. | Brzesko | 13.XI.914. Błeznice. | | 2 | | Chodorowska Stanisława | — | Brzesko | 14.XI. 914. Vrbno | Czechy. | 3 | | Chrobak Róża | — | Brzesko | 13.XI.914. Breznice | Czechy. | 1 | | Ciesielska Adela | naucz. | Brzesko | 27.XI.914. Wiedeń | XVIII. Wallriesstr. 1. 27 d.5 | 2 | | Czerniemów Jan | egzek. podat. | Brzesko | 15.XI.914. Breznice | Czechy. | 5 | | Dulian Zofia | wd. po ofic. sąd. | Brzesko | —. Wiedeń | V. Högelmüllergasse 1.4. | 1 | | Dutka Dyonizy | nauczyciel | Brzesko | 26.IX.914. Przerów | Horni Namesti. | 1 | | Gilatowska Marya | urz. T. zal. | Brzesko | 14.IX.914. Wiedeń | III. Disslergasse I. 7. | 1 | | Gilatowska Oktawia | wd. po urz. mag. | Brzesko | jak wyżej. | | 2 | | Gliwa Karol | nauczyciel | Brzesko | —. Wiedeń | V. Margareten strasse 1. 67. | 1 | | Golonka Józef | komis skarb. | Brzesko | 13.XI.914. Breznice | Czechy. | 5 | | Grossberg Seweryn | komis. Dyr. skarb. | Brzesko | — . Wiedeń | II. Schüttelstrasse 1. 95. | 1 | | Herschthal Stefan | Dr. Adw. | Brzesko | —. Wiedeń | VI. Fillgradergasse 1. 11. | 5 | | Hetwig Katarzyna | żona fryzyera | Brzesko | 10.XI.914. Leibnitz | Grazergasse 1. 15. | 7 | | Hopteter Mayer | droguerz. | Brzesko | 10.X.914. Wiedeń | XX. Heinzeimanngasse 1.20. | 8 | | Janas Marya | — | Brzesko | 14.XI.914. Breźnice. | | 1 | Janczy Franciszek (*)
| Dr. Lekarz | Brzesko | 9.XI.914. Dejevice koło Pragi | Baracken-Spital | 3 | | Jarzynowa Kazimiera | żona urz. pod. | Brzesko | 9.XI.914. Pardubice | Alżbietina trida I. 10. | 5 | | Kabarowska Marya | ż. ofic. sąd. | Brzesko | 10.XI.914. Leibnitz. 1. 4. | | 2 | | Każmierczyk Wawrzyniec | naucz. | Brzesko | 12.XI.914. Grac | Kaiser Franz Josefskai l. 60 III. | 1 | | Kozakiewicz Tomasz | elew. ewid. katas. | Brzesko | 12.XI.914. Freiwaldau | Bahnhofstr. | 1 | | Kozubski Antoni | Dr. Sędzia | Brzesko | 15.XI.914. Wiedeń | VII. Lerchenfelderstrasse 1. 39 II. d.20. | 4 | | Kraus Julia | naucz. | Brzesko | 14.XI.914. Vrbno | Czechy | 1 | | Kubal Marya | pryw. | Brzesko | 10.XI.914. Libiś | Czechy. | 1 | | Löffelholz Samuel | kup. | Brzesko | 8.XI.914. Buchstadt | Niemes. | 8 | | Lonczak Antoni | st.oficyał sądowy | Brzesko | —. Przerów | ul. Jungmannowa 10. | 1 | | Maak Bronisława | żona ofic. podatkowego | Brzesko | 12.XI.914. Brezniee. | | 3 | | Mail Aniela | ż. wachm. żand. | Brzesko | 10.XI.914. Leibnitz. | | 2 | | Mayrowa | żona kom. straży skarb. | Brzesko | 2.XI.914. Wiedeń | III. Landstrasse Hauptstrasse 1.107. | 5 | | Ogonek Marya | kupc. | Brzesko | 14.XI.914. Chrast | Czechy. | 4 | | Popkiewicz Katarzyna | właśó. real. | Brzesko | 13.XI.914. Breznice | Czechy. | 2 | | Popkiewicz Stanisław | robotn. kolej. | Brzesko | 8.X. I. 915. Breznice | Czechy. | 4 | | Rybicki Jan | abs. szkoły handlowej | Brzesko | 18.XI.914. | | 1 | | Ściborowska Olga | żona lekarza rzędów. | Brzesko | 12.XI.914. Wiedeń | VII. Neustiftgasse 1. 9 I. d. 10. | 2 | | Sozański Zygmunt | dyr. Kasy Oszcz. | Brzesko | —. Wiedeń | III. Adamsgasse 1. 4. | 1 | | Święcicki Stanisław | sekr. pow. | Brzesko | 9.XI.914. Wiedeń | V. Ziegelofengasse I. 33 II. | 4 | | Unicka Marya | naucz. | Brzesko | —. Wiedeń | II. Am Tabor 1.22. | 1 | | Zawarakowa Anna | wł. real. | Brzesko | —, Tremles | Czechy. | 3 | | Michalska Honorata | nauczyc | Dębno | 20.XI.914. Pielone | ulica Racanska 1. 547. | 1 | Stefański Stanisław (*)
| abs. filoz | Gosprzydowa
| 13.XI.914. Polska Ostrawa | ul. Sedlnickeho 1. 990. | 1
| | Rydarowska Stefania | naucz. | Jadownik | 25.IX.914. Hranice | Morawy. | 3 | | Malinka Karol | budn. | Jadowniki | 10.XI.914. Vsenory | Czechy. | 6 | | Osetkówna Helena | naucz. | Jadowniki | 9.XI.914. Maxglan | Gärtnerstrasse 1. 2 Salzburg. | 1 | | Kosterkiewicz Wiktor | lustr. lasów państ. | Jasień | —. Wielopole k. N, Sącza. | | 2 | | Rydarowska Bronisława | naucz. | Jasień | 25.IX.914. Hranice | Morawy. | 3 | | Pulitówna Katarzyna | służąca | Jurków | 10.XI.914. Wisotschan | Czechy. | 1 | | Nitka Karolina | cór. gosp. | Łęki | 10.XI.914. Vsenory | Czechy. | 2 | | Mytnik Wojciech | robotnik | Łysa Góra | 3.III.915. Opawa. | | 3 | | Pijak Józef | syn gospodarza | Maszkienice | 10.XI.914. Väenory | Czechy. | 1 | | Tłakowicz Konstanty | — | Maszkienice | —. Vsenory | p. Dobrochowice Czechy. | 4 | | Kroczyńska Apolonia | naucz. | Mokrzyska | 13.XI.914. Polska Ostrawa | ul. Sedlniekoho 1. 990. | 1 | Rybicka Helena (*)
| nauczycielka | Mokrzyska | 13.XI.914. Polska Ostrawa. | | 1 | | Burian Adela | wdowa | Okocim | 19.XI.914. Rodanu | Liesingergasse l.41. | 1 | | Karaś Wanda | — | Okocim | —. Tremles | Czechy. | 1 | | Polańska Eugenia | żona urz. browaru | Okocim | 23.IX.914. Wiedeń | X. Antonsplatz I. 16 III. d. 28. | 3 | | Zawarakowa Marya | — | Okocim | —, Tremles | Czechy. | 3 | | Rybicka Stanisława | nauczycielka | Przyborów | 13.XI.914. Polska Ostrawa. | | 1 | | Godfried Antoni | robot. | Słotwina | 11.XI.914. Poćatky | Czechy. | 3 | | Kopczyński Stanisław | zarzędca podat. | Słotwina | —. Morawany | Czechy. | 6 | | Piekarczyk Julia | kraw. | Słotwina | 11.XI.914. Pocatky | Palackeho Namest. l. 25. | 4 | | Pluskwianka Marya | — | Słotwina | 11.IX. Pocatky | Polaćkeho nam. l. 25. | 1 | | Rębacz Anna | — | Słotwina | 11.XI.914. Zirownice. | | 1 | | Stecówna Bronisława | prywat. | Słotwina | 11.XI.914. Pocatky. | | 1 | | Szczórkówna Marya | — | Słotwina | 11.XI.914. Pocatky | Palaekeho Nam. l. 25 I. | 1 | | Topolski Ludwik | pal. kol. | Słotwina | 11.XI.914. Zirovnice. | | 6 | | Gorczyca Wojciech | strażnik kolejowy | Słotwina | 11.XI.914. Zirovnica. | | 11 | | Dąbrowa Stanisław | budnik
| Sterkowiec | 10.XI.914. Vsenory | Czechy. | 1 | | Legutko Józefa | gosp. | Sterkowiec | 10.XI.914 Vsenory | Czechy. | 1 | | Grabowska Karolina Adela | naucz. | Strzelce W. | 9.XI.914. Wiedeń | XV. Robert Hamerliuggasse 1. —. | 2 | Maślanka Paweł (*)
| nauczyciel | Strzelce W. | 10.XI.914. Morawska Ostrawa | Teichgasse 1. 5. | 1 | | Keh Abraham | zast. Brow okocim. | Strzyżów | 7.XI.914. Wiedeń | V. Bräuhausgasse l. 49 mez. | 6 | | Kępiński Aleksander | wł. dóbr | Szczurowa | 1.X.914. Wiedeń | VI. Mariahilferstrasse 1. 109 III. | 3 | | Litarowiez Piotr | kier. szk. wydz. | Szczurowa | 8.XI.914. Bleznice k. Przybramu | ul. Blateńska Czechy. | 1 | | Talaczkowa Salomea | ż.wachm. żand. | Szczurowa | 13.XI.914. Breznice | Czechy. | 1 | | Bujak Stanisław | budo. | Wokowice | 10.XI.914. Vsenory | Czechy. | 7 | | Dubiel Stanisław | budnik
| Wokowice | 10.IX.914. Vśenory | Czechy. | 1 | | Przybyło Salomea | córka gosp. | Wokowice | 10.XI.914. Vsenory | Czechy. | 1 | | Elektorowiez Helena | ż. nacz. pocz. | Zakliczyn | —. Wiedeń | VII. Kirchengasse l. 35. | 1 | | Elster Józefa | — | Zakliczyn | —. Wiedeń | XV. Wurmserg. l. 35. | 3 | | Klass Stanisław | asyst. Urz. pod. | Zakliczyn | 10.X.914. Wiedeń | XV. Pilgerimgasse l. 19. | 2 | | Klassa Elżbieta | — | Zakliczyn | —. Wiedeń | XV. Wurmsergasse I. 43 I. d. 9. | 1 | | Klassa Stanisław | — | Zakliczyn | —. Wiedeń | XV. Wurmsergasse I. 43 I. d. 9. | 1 | | Kopf Tadeusz | właśc. dóbr | Zakliczyn | —. Wiedeń | III. Ungargasse l. 25 II. | 1 |
Opracował: Zbigniew Stós
Piśmiennictwo:
[1]"Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914-1915 oraz Album pamiątkowe. Cz. 3. Prowincya i Bukowina" , Wiedeń 1915r,
Komentarze:
(*) Bobrowski Stanisław, więcej »
(*) Janczy Franciszek, więcej »
(*) Krupiński Franciszek, więcej »
(*) Maślanka Paweł, więcej »
(*) Rybicka Stanisława, druga żona dr Adama Petersa, właściciela "Petersówki", więcej » (*) Zbyszycki Franciszek, W Kronice szkoły F. Zbyszycki w dniu 27 lipca 1915 r. (czyli po powrocie z uchodźstwa) napisał: Dnia 11 listopada 1914 r. zalały Borzęcin i okolice hordy rosyjskie i niszczyły je przez przeszło miesiąc. W skutek tego napadu i szkoła tutejsza wiele ucierpiała od dzikiego kozactwa. Odarli stodołę z desek zniszczyli wszystkie narzędzia rolnicze przeznaczone do celów kursu rolniczego – pszczoły, szkółkę drzewek, ogrodzenie wewnętrzne i zewnętrzne, bibliotekę dla dzieci i nauczycieli, dawniejsze akta szkolne wszelkie mapy i okazy, a wewnętrzne urządzenia szkoły mocno poniszczyli. (źródło: Anastazja Staśko, Historia kościoła w Borzęcinie. Część 4.) Według. informacji jaką Franciszk Zbyszycki podał przy rejestracji danych do cytowanej powyżej "Księdze pamiątkowej i adresowej ...", wyjechał on z Borzęcina w dniu 10 listopada. Powstaje pytanie, czy pomylił datę swojego wyjazdu, czy też opisywał wydarzenia jakie rozegrały się w Borzęcinie na podstawie relacji innych osób?
|