Nieznane fotografie uczniów Gimnazjum w Brzesku - maturzystów z roku 1930
(Zb. Stós, Barbara Leszczuk)
2019-03-08
Nieznane fotografie uczniów Gimnazjum w Brzesku - maturzystów z roku 1930
Wszystkie zamieszczone fotografie zostały zrobione przez Marię Srokową i pochodzą z albumu rodzinnego Barbary Leszczuk, córki Zdzisława Gdowskiego, absolwenta Gimnazjum w Brzesku z roku 1930. Fotografie są bardzo dobrej jakości i zupełnie dotychczas nieznane. Dlatego Pani Barbarze należą się wielkie podziękowania za ich udostępnienie oraz pomoc w identyfikacji niektórych widocznych na zdjęciach uczniów.
Zdzisław W. Gdowski ur. 22 X 1911 r. w Brzesku. Jako uczeń gimnazjum działał w Sodalicji Mariańskiej oraz harcerstwie, w którym pełnił funkcję drużynowego w latach 1927-1930 [1]. Ukończył szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, a po kolejnych szkoleniach w Białej Podlaskiej w 1935 roku uzyskał stopień podporucznika.
Wróciwszy „do cywila” rozpoczął pracę w krakowskim ZUSie i przerwane studia prawnicze na UJ w Krakowie. Wybuch wojny przekreślił plany zawodowe. Działalność w ZWZ zakończyło aresztowanie 21 marca 1941. Po krótkim pobycie w więzieniu na Montelupich w Krakowie, wraz z innymi członkami grupy został przewieziony do Auschwitz w dniu 5 kwietnia 1941 r. [3]. Został rozstrzelany w dniu 3 kwietnia 1942 (Wielki Piątek) pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11 (więzienie w niemieckim obozie Auschwitz). Wraz z nim esesmani rozstrzelali tego dnia 10 innych więźniów. [4],[5]. (*)
Zdzisław Gdowski (nr 11893)
źródło: Adam Cyra, "Wielki Piątek w KL Auschwitz 3 kwietnia 1942 r." [2]
Wśród szkolnych koleżanek i kolegów Zdzisława Gdowskiego był między innym Jerzy Sukiennik, który zginął śmiercią tragiczną nad Belgią, latając w brytyjskim RAF-ie (Dywizjon 305) jako nawigator. więcej »
Zdzisław Gdowski (po prawej) i Jerzy Sukiennik (po lewej)
(tożsamość osoby w środku nieznana)
Wycieczka do Zakopanego po egzaminie maturalnym.
(1930 r.)
W VI klasie Gimnazjum uczył się z Emilem Łozą, późniejszym lekarzem w Warszawie i Uszwi, a po wojnie znanym i cenionym profesorem na Uniwersytecie Łódzkim. więcej »
Wśród maturzystów 1930 roku był także Walenty Kotarba (ur. 10.01.1910, zm. 5.05.1993 r.) z Uszwi, który po maturze wstąpił do seminarium duchownego i został wyświęcony w dniu 29 czerwca 1935 r. [6]. Był proboszczem w parafii Wójtowa k. Biecza.
Radosława (*) Szarkówna - jak wspomina Barbara Leszczuk - była bardzo dobrą koleżanką mego taty, którą znałam osobiście. Pracowała chyba jako urzędniczka, mieszkała z matką, a potem sama, w małym, nieistniejącym już drewnianym domku, na zakręcie ulicy Słowackiego. Wokół był ogródek pełen kwiatów. Pani Sława, jak się o niej mówiło, nie wyszła za mąż. Zmarła w 1962 roku, mając zaledwie 51 lat. Jest pochowana w grobowcu rodzinnym, na starym cmentarzu w Brzesku. Radosława Szarek miała o 2 lata starszego brata, o równie rzadkim imieniu - Zdobysław, który maturą w 1928 roku ukończył Brzeskie Gimnazjum. Brat swoje rodzinne życie ułożył w Krakowie gdzie pracował, zmarł w 1970 roku i tam został pochowany.
(*) W oficjalnym Sprawozdaniu Dyrekcji ... [1] podano imię Bronisława. W sprawozdaniach z lat wcześniejszych można przy jej nazwisku zobaczyć literę "R". Pani Barbara Leszczuk pamięta ją jako Radosławę. Przez uczniów nazywana była "Sławka".
Jedyną znaną mi koleżanką Zdzisława Gdowskiego była Helena Bereziuk, późniejsza profesorka i moja nauczycielka języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Brzesku. więcej ».
Samuel Schiff ( 1913-2008 w Koloni) - przeżył okupację. Po wojnie pracował w Służbie Bezpieczeństwa. "Z dniem 21.03.1949 skierowany do pracy w aparacie bezpieczeństwa przez Dyrektora Departamentu IV MBP płk. Józefa Kratko. W dniu 30.07.1970 skreślony z ewidencji oficerów rezerwy na skutek wyjazdu do Izraela na pobyt stały. Rozkazem personalnym nr 045 z dnia 26.03.1971 podpisanym przez gen. broni Wojciecha Jaruzelskiego został pozbawiony stopnia oficerskiego "z powodu braku wartości moralnych" i zdegradowany do stopnia szeregowca (IPN BU 2174/2688, k. 23)." (źródło: IPN »)
Lida Weinheber (1912-1942) - wyszła za mąż za dr Dawida Bulwę (ushmm.org »). Zamordowana przez Niemców w dniu 18 czerwca 1942r. (IPN Kr 1/1312/2)
Korzystając z corocznych Sprawozdań Dyrekcji Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego w Brzesku, udało mi się zidentyfikować paru innych uczniów i ich nauczycieli. Biografie niektórych nauczycieli widocznych na zdjęciach można przeczytać tutaj »
Niestety, losy pozostałych uczniów nie są mi znane. Pozostaje więc żyć nadzieją, że ich potomkowie natrafią na ten artykuł i zechcą podzielić się z czytelnikami portalu informacjami o losach ich przodków.
Dziękuję także Markowi Sukiennikowi, którego kontakty z Panią Barbarą Leszczuk zaowocowały udostępnieniem przez nią poniżej zamieszczonych zdjęć.
Zbigniew Stós
Dwa lata przed egzaminem dojrzałości
VI kl. Gimnazjum w Brzesku - rok szkolny 1927/1928, opiekun Władysław Glodt (w środku), nauczyciel kontraktowy historii i geografii.
Zakończenie roku szkolnego
Uczniowie: St. Bibro, St. Brzeziński, St. Dziób, E. Łoza, R. Gawroński (1rząd, 1 od lewej), Zdzisław Gdowski (3 rząd, 4 od lewej), J. Gofron, F. Laska, Mieczysław Kaliciński, Walenty Kotarba, Michał Mandziara (3 rząd, 1 od prawej), Jan Oleksy, Aleksander Palej (3 rząd, 2 od prawej), J. Pałczyński, Kazimierz Porawski (4 rząd, 3 od lewej), Tadeusz Rudnik, Włodzimierz Sawicki, Jerzy Sukiennik (1 rząd, 1 od prawej), Michał Woda (3 rząd,1 od lewej), Zygmunt Wolny, J. Wręga, Stanisław Wszołek, E. Wojewódzki.
Uczennice: Helena Bereziukówna (w środku pierwszego rzędu), J. Marcówna (2 od prawej), Julia Obłąkówna, Irena Ożarska (3-od prawej), N. Piętówna (2 od lewej), Anna Sękówna, Radosława Szarkówna (1 od prawej), Lida Weinheberówna (2 rząd, 4 od lewej).
Już za rok matura ...
VII kl. Gimnazjum w Brzesku - rok szkolny 1928/1929, opiekun Witold Zajączkowski (w środku), nauczyciel j. polskiego.
Początek roku szkolnego
Uczniowie: Adam Aksamit, St. Brzeziński, Roman Gawroński (1 rząd, 5 od lewej), Zdzisław Gdowski (4 rząd, 3 od lewej), J. Gofron, Z. Hyrc, J. Jakubowski, J. Kubala, F. Laska, Walenty Kotarba, M. Kuboń, Michał Mandziara (1 rząd, 2 od prawej), Antoni Mikulski, Jan Oleksy (3 rząd, 1 od prawej), Tadeusz Oświęcimski, Aleksander Palej (3 rząd, 5 od lewej), J. Pałczyński, Kazimierz Porawski (1 rząd, 3 od lewej), Tadeusz Rudnik, Jerzy Sukiennik (1 rząd, 1 od lewej), Michał Woda (4 rząd,2 od prawej), Zygmunt Wolny, Stanisław Wszołek, M. Żuławski.
Uczennice: Helena Bereziukówna (2 rząd, 3 od prawej), J. Marcówna (2 rząd, 1 od prawej), Julia Obłąkówna, Irena Ożarska (2 rząd, 2 od prawej), Anna Sękówna, Radosława Szarkówna (1 rząd w środku), Lida Weinheberówna (2 rząd, 4 od lewej). "Cztery Gracje z VII klasy"
1929 rok
 Od lewej: Wisia (Jadwiga Marcówna?), Irka (Irena Ożarska),
Lidka (Lida Weiheber, Hela (Helena Bereziukówna)
"Pięciu wspaniałych z VII kl"
1929 rok
Od lewej: Olek (Aleksander Palej), Zdzisław Gdowski,
Romek (Roman Gawroński), Janek (Jan Oleksy), Michał Mandziara
Przyjęcie nowych członków do Sodalicji Mariańskiej
9 VI 1929 r.
Sodalicja była stowarzyszeniem skupiającym chłopców i dziewczęta, chociaż, podobnie jak w wielu organizacjach, nie uznawano wówczas koedukacji. Były odrębne grupy (koła) dla chłopców i dziewcząt. Najniższym stopniem w hierarchii organizacji był aspirant (aspirantka). Po pewnym czasie był on przyjmowany w szeregi kandydatów. Przyjęcie kandydata na członka Sodalicji miało uroczysty przebieg. Ceremoniał odbywał się w czasie nabożeństwa w szkolnej kaplicy w obecności całego koła sodalistów, rodziców i niekiedy nauczycieli, śpiewał też chór. Zewnętrznym wyrazem przyjęcia do Sodalicji było nałożenie na kandydatów biało-niebieskiej szarfy, wręczenie obrazka z wizerunkiem Matki Boskiej oraz znaczka sodalicyjnego, który sodalista powinien stale nosić. Więcej na temat tej organizacji przeczytać można, między innymi tutaj »
Moderatorem kół Sodalicji w Państwowym Gimnazjum w Brzesku był w tym czasie ks. Jakub Opoka, więcej » .
Obok ks. Jakuba Opoki siedzą: Przewodnicząca Sodalicji żeńskiej - Irena Ożarska i Przewodniczący Sodalicji męskiej - Aleksander Palej. W trzecim rzędzie "starzy" członkowie Sodalicji: Zdzisław Gdowski (w środku) i Jerzy Sukiennik (pierwszy z prawej).
Nowo przyjęci członkowie Sodalicji opasani są biało-niebieskimi szarfami. Helena Bereziukówna (2 rząd, 1 od lewej), Halina (Helena) Srokówna (2 rząd, 2 z prawej), Michał Mandziara (3 rząd, 2 od lewej).
"Francuska" część VIII kl. w Gimnazjum w Brzesku - rok 1930
Górny rząd od lewej: Aleksander Palej, Michał Woda, Jerzy Sukiennik, Kazimierz Porawski. Siedzą od lewej: Lida Weinheberówna, nauczycielka - Stanisława Styczyńska, Zdzisław Gdowski.
Część uczniów kl. VIII
1929 r.
Nie wiadomo, dlaczego akurat ci uczniowie znaleźli się na tym zdjęciu.
Jerzy Sukiennik (1 rząd, 1 od lewej),
Roman Gawroński (2 rząd, 1 po lewej), Michał Mandziara (2 rząd, 2 po prawej), Zdzisław Gdowski (1 rząd, 1 po prawej)
kl. VIII przed egzaminem maturalnym
1930 r.
Uczniowie: Kazimierz Porawski (2 rząd, 1 od prawej), Zdzisław Gdowski (2 rząd, 2 od prawej), Michał Mandziara (3 rząd, 3 od lewej), Jan Oleksy ( 2 rząd, 3 od prawej), Aleksander Palej (3 rząd, 3 od prawej), Jerzy Sukiennik (1 rząd, 1 od prawej), Michał Woda (3 rząd, 2 od lewej).
Uczennice: Helena Bereziukówna (1 rząd, 2 od prawej), Julia Obłąkówna, Irena Ożarska (1 rząd, 3 od prawej), Anna Sękówna, Lida Weinheberówna (1 rząd, 3 od lewej), Radosława Szarkówna (2 rząd w środku). Z podpisów na odwrocie zdjęcia wynika, że znajdują się na nim między innymi: Alojzy Gibała, Antoni Mikulski, Tadeusz Oświęcimski, Władysław Radecki, Tadeusz Rudnik, Zygmunt Wolny i inni, których podpisów nie udało się mi odczytać.
Rożnica w liczbie uczniów na tym zdjęciu i zdjęciu zrobionym po maturze (patrz poniżej), wynika z tego, że niektóre osoby zdające maturę nie uczęszczały w roku szkolnym 1929/1930 do Gimnazjum w Brzesku. Przystąpiły jedynie w maju do egzaminu maturalnego.
Maturzyści z roku 1930 i ich nauczyciele w Gimnazjum w Brzesku
Uczniowie: Adam Aksamit, Zdzisław Gdowski (4 rząd, 3 od prawej), Alojzy Gibała, Tadeusz Gołaszewski, Walenty Kotarba, Michał Mandziara (4 rząd, 2 od prawej), Antoni Mikulski, Jan Oleksy (3 rząd, 1 od prawej), Tadeusz S. Oświęcimski, Aleksander Palej (4 rząd, 1 od lewej), Kazimierz Porawski (4 rząd, 3 od lewej), Władysław Radecki, Tadeusz St. Rudnik, Jerzy Sukiennik (1 rząd, 1 od lewej), Michał Woda (1 rząd, 3 od lewej), Zygmunt Wolny, Samuel Schiff.
Uczennice (3 rząd): Helena Bereziukówna (2 od lewej), Julia Obłąkówna, Irena Ożarska (5 od lewej), Anna Sękówna, Radosława Szarkówna (4 od lewej), Lida Weinheberówna (3 od lewej).
Nauczyciele (2 rząd od lewej): NN, Władysław Glodt (hist.), Stanisława Styczyńska (j. franc.), ks. Jan Opoka (religia, filoz.), dyr. dr Stanisław Szeligiewicz, Witold Zajączkowski (j. pol.), Józef Kijak (mat., fiz), Józefa Pisztkówna (wf. dziew.), NN, NN.
Miejsce urodzenia, daty urodzenia, wyznanie wszystkich absolwentów oraz tematy maturalne zobaczyć można tutaj »
Opracował: Zbigniew Stós przy współpracy Barbary Leszczuk
Przypisy:
1. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego w Brzesku za rok szkolny 1929-1930;
2. Adam Cyra, "Wielki Piątek w KL Auschwitz 3 kwietnia 1942 r.", [dostęp 3.03.2019];
3. "Nasza Droga", 1 listopada 1946 r., Wyd. Polski Związek b. Więźniów Politycznych hitlerowskich więzień o obozów koncentracyjnych, Tarnów;
4. The Command of Auschwitz, Rudolf Hess, zbiór pdf. str. 153 dostęp [3.03.2019];
5. 3 IV, 1942 rok W Wielki Piątek... - Milczący świadkowie, dostęp 3.03.2019];
(*) W obu podanych źródłach [5],[6] a także w innych artykułach, jakie można znaleźć w Internecie, dotyczących tej egzekucji, błędnie jest podawany numer Zdzisława Gdowskiego (nr 11892) zamiast (nr 11893). Nr 11892 należał do Stefana Marszała, który przeżył okupację. (patrz auschwitz.org). Prawidłowe numery podaje Adam Cyra [2].
6. Księga powołań kapłańskich i zakonnych w Uszwi, Archiwum Parafialne w Uszwi.
|