Michał Mandziara – "Żołnierz Wyklęty", absolwent Gimnazjum w Brzesku  (Zbigniew Stós)  2020-02-14

O tym, że przedwojenne Gimnazjum w Brzesku wychowywało swoich uczniów w duchu patriotycznym, nikogo, kto miał możliwość zapoznania się z życiorysami wielu z nich zamieszczonymi na tym portalu, nie trzeba przekonywać.

Poniżej chciałem przedstawić sylwetkę Michała Mandziary, absolwenta Gimnazjum w Brzesku z 1930 roku.[1], oficera piechoty WP II RP, AK, Polskich Sił Zbrojnych i członka organizacji „NIE”.

Michał Mandziara urodził się w dniu 10 [2] lub 24 [3] września 1911 r. w Ernsdorf (obecnie Ukraina), w rodzinie Jana i Zofii z domu Kraweckiej (5.12.1984-3.08.1966) Ojciec Michała, Jan, pochodził z Miechowic Wielkich, gmina Wietrzychowice. Zarządzał majątkami szlacheckimi i nierzadko zmieniał miejsce pobytu.

Rok 1929. Uczniowie kl. VII. Michał Mandziara pierwszy od prawej. [1]

Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Piechoty Michał Mandziara służył w 54. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu. Wraz z pułkiem przeszedł całą kampanię wrześniową, unikając niewoli.

W czasie okupacji pełnił służbę w Okręgu Radom Kielce Armii Krajowej, w którym zajmował stanowiska:

• szefa referatu III operacyjno-wyszkoleniowego Obwodu Sandomierz AK (styczeń 1941 – lipiec 1943);
• zastępcy komendanta Obwodu Sandomierz (lipiec 1943 – lipiec 1944);
• szefa sztabu 2. Dywizji Piechoty Legionów AK „Pogoń” (lipiec 1944 – 8 października 1944);
• dowódcy II batalionu 2. Pułku Piechoty Legionów AK (do końca października 1944).

Michał Marian Mandziara
(źródło: ompio.pl)

W trakcie akcji „Burza” uczestniczył w starciach:

• w dniach 31 lipca - 2 sierpnia dowodził zgrupowaniem ok. 600 żołnierzy z AK (2 pp Leg. AK) i BCH, broniącym linii Koprzywianki, osłaniając przeprawiające się pod Baranowem Sandomierskim oddziały radzieckie na przyczółek sandomierski;

• w nocy z 4/5 sierpnia dowodził oddziałem ochotników z II batalionu 2. Pułku Legionów AK w ataku na oddział niemiecki we wsi Ceber;

• 3 września 1944 dowodził w zastępstwie dowódcy 2. Dywizji Piechoty Legionów AK w walkach pod Radoszycami.

Od stycznia 1945 roku w organizacji „NIE”. Aresztowany w Częstochowie wiosną 1945 roku przez NKWD. Osadzony w więzieniu WUBP w Kielcach. Został skazany na karę śmierci za dążenie do obalenia demokratycznego ustroju państwa polskiego. W wyniku złożenia prośby o ułaskawienie, prezydent Bolesław Bierut zmniejszył mu karę do 10 lat więzienia. Po ogłoszeniu amnestii karę zmniejszono do 3 lat więzienia.

Kary jednak nie odbył, bowiem z więzienia w Kielcach został uwolniony 5 sierpnia 1945 roku po rozbiciu więzienia przez oddział partyzancki Antoniego Hedy ps. „Szary”. Przez Czechosłowację przedostał się do brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech, gdzie do 1946 roku był komendantem obozu dla żołnierzy AK.
 
W 1946 roku wyjechał do Londynu, gdzie prowadził zakład introligatorski. Zajmował się również działalnością wojskową i polityczną. Był szefem sztabu organizacji paramilitarnej „Pogoń”. W latach siedemdziesiątych jako ostatni dowódca rozwiązał ją. Był Prezydentem Kapituły Krzyża Armii Krajowej oraz prezesem Zarządu Głównego Koła byłych żołnierzy AK w Londynie [2].

Michał Mandziara zmarł 13.01.1997 roku i pochowany jest w Londynie.