Plag 30 każdemu …
(Lucjan Kołodziejski)
2020-06-14
Plag 30 każdemu …
Zbierając materiały do kolejnej książki, odnalazłem w tarnowskim Archiwum Diecezjalnym dokument dotyczący borzęcińskiego cmentarza parafialnego [1]. Sporządzony został 14 kwietnia 1767 r. prawdopodobnie przez pisarza gminnego i drugą, nieznaną osobę. Do zadań wójta i całej wsi, zwanej gromadą, należało utrzymanie cmentarza w odpowiednim stanie. W roku spisania dokumentu ten obowiązek został zaniedbany. W tej sytuacji w karczmie zajezdnej, która znajdowała się na miejscu dzisiejszego Gminnego Ośrodka Kultury w Borzęcinie, zostały spisane obowiązki gromady wobec cmentarza przykościelnego pod sankcją kar. Nie jest znany inspirator takiego rozwiązania problemu. Tytułowe plagi to kara 30 batów chłosty dla tych, którzy nie uczestniczyliby w pracach przy cmentarzu. Ponadto cała gromada zmuszona byłaby do zapłacenia po 100 złotych polskich [2] „Kościołowi, Dworowi y Sądowi”, jak zapisano w dokumencie. Później, innym charakterem pisma i odmiennym kolorem atramentu, dopisano nazwiska kmieci jako tych, którzy stali się gwarantami zobowiązania. Na początku znajdują się nazwiska przedstawicieli władz samorządowych Borzęcina, zwanego wtedy Bożęcinkiem, czyli wójta, podwójciego (dzisiejsza nazwa tego stanowiska to zastępca wójta), przysiężnych (odpowiednikiem są radni gminni), dalej 74 kmieci. Dokument spisany został w języku polskim i podpisany krzyżykami przez zobowiązanych do utrzymywania cmentarza w należytym stanie. Analfabetyzm wśród ówczesnych mieszkańców Borzęcina był zjawiskiem powszechnym. Obok podpisów znajduje się odcisk pieczęci urzędu wójtowskiego. Jej średnica wynosi 32 mm, łaciński napis napieczętny: ♦SIGILL ♦ADVOCATUS ♦VILLA ♦BOŻECINEK♦, czyli Pieczęć Wójta Wsi Borzęcin. Godło pieczęci stanowi wyobrażenie Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus.
Należy dodać, że chłostę wykonywano przed budynkiem karczmy, kładąc krnąbrnego chłopa na ławie i publicznie wymierzając mu określoną liczbę uderzeń, zazwyczaj leszczynowymi kijami lub skórzanymi postronkami. Nigdy się jednak już nie dowiemy, czy i tym razem wobec naszych przodków zastosowano ten rodzaj kary. Faktem jest, że jeszcze przez wiele dziesiątków lat kara plag była egzekwowana w Borzęcinie.
Szkic pieczęci wójtowskiej. Z arch. L. Kołodziejskiego
Tekst podaję expressis verbis.
Niech Będzie pochwalony Jezus Chrystus.
My niżey na podpisie wyrazeni, Imieniem całej Gromady Bozęcinskiey wszystkich wraz y kazdego z osobna Antecessorow [przodków – prz. L. K.] y nastepcow po nas, daiemy tę pewną y w niwczym nigdy nieodmienną Kartę assekuracyą y ubezpieczenie W. [-wielebnemu] Jmci [Jegomości] Xdzu [Księdzu] Macieiowi Bratkowskiemu Plebanowi Dobro.[-dziejowi] teraznieyszemu naszemu. Iż Cmentarz, wrota, fortki, w tych przęsłach iak z dawna nalezał i nalezy do wsi naszey, poprawiac, sporządzac, nowo stawiać, dachem pokrywać zawsze gdy potrzeba, wyciągac będzie bez wszelkey trudności będziemy, y po nas następujący, lub Potomkowie nasi powinni będą wiecznemi czasy. A że zaś w Roku teraznieyszym 1767 w tey powinności naszey spoznielismy się, tedy zaraz po Świętach albo tez po zakonczoney teraznieyszey Wielkanocney Spowiedzi z wszelką pilnością y staraniem nieodwłocznie uczyniemy iey zadosyć, pod karą złotych sta Kościolowi, Dworowi y Sądowi, takze plag 30 kazdemu uporczywemu z osobna, wolnym exekwowaniem, y innemi w niedotrzymaniu. Co dla lepszej wagi y wiary, Pieczęcia naszą Gromadzka ztwierdzamy, y rękami własemi podpisuiemy się. Datum w Bozęcinku Dnia 12. Miesiąca kwietnia. Roku Pańskiego 1767.
 Fragment dokumentu z 12 kwietnia 1767 r. z nazwiskami chłopów
Zestawienie tabelaryczne podpisów
| Stanisław Micheńko Woyt | x | Jan Kowal
| x | Maciey Klisiewicz | x | | Stanisław Kawaśniak podwoyci | x | Jan Roguz | x | Sebastian Klisiewicz | x | | Franczyszek Woydak przysięzny | x | Szymon Tomaszek | x | Franciszek Czarny | x | | Jakub Hujar przysięzny | x | Sczepan Cholewa | x | Józef Cyrnek | x | | Szczepan Nowak przysięzny | x | Tomasz Siudut
| x | Tomasz Siudut
| x | | Florian Gumuła przysięzny | x | Tatara Woyciech
| x | Stanisław Kudła | x | | Błazey Ciochoń przysięzny | x | Andrzey Paiąk
| x | Jan Rogoz | x | Stanisław Rogoziński mp
| x | Wych Mateusz | x | Stanisław Dobosz | x | | Roguz Łukasz | x | Walenty Kliszewicz | x | Tomasz Wych | x | | Jakub Pudełko | x | Jan Lizak
| x | Sebastian Buay | x | | Jakub Mruz | x | Andrzey Folak | x | Błazey Rębacz | x | | Jakub Cyrnek | x | Antoni Obłąk | x | Paweł Płachno | x | | Piotr Burlak | x | Sebastyan Tyrcha
| x | Kazimierz Indyasz | x | | Jakub Stolarz | x | Antoni Korpa
| x | Andrzey Kowal | x | | Józef Curyło | x | Rędzina Jan | x | Bartłomiey Pudełko | x | | Stanisław Wilk | x | Walenty Sikora
| x | Józef Wesolowski
| x | | Szymon Guzy | x | Fraciszek Latocha | x | Jacek Kobyłecki
| x | | Andrzey Roguz | x | Jan Wych | x | Bartłomiey Rogoz
| x | | Błazey Gorka | x | Sebastyan Woydak | x | Kazimierz Gorka | x | | Seabastyan Bąk | x | Franciszek Kwaśniak | x | Szymon Pięta
| x | | Krzysztow Kwaśniak | x | Andrzey Grzybek | x | Piotr Holewa | x | | Łukasz Banaś | x | Kopać Karzimierz | x | Stanisław Bąk | x | | Jan Burlak | x | Burlak Józef | x | Michał Pięta
| x | | Cnota Franciszek | x | Szymon Holewa
| x | Franciszek Siudut
| x | | Jakub Grzybek | x | Jakub Poznan | x | Walenty Siudut | x | | Błazey Bobro | x | Maciey Stolarz | x |
|
| | Bartłomiey Nijaki | x | Wawrzeniec Kowal | x |
|
|
Kara chłosty według Jana Piotra Norblina (domena publiczna).
Źródło: tutaj »
Lucjan Kołodziejski
Przypisy
1. Archiwum Diecezjalne w Tarnowie, sygn. LB 22.
2. Siła nabywcza 100 zł polskich (złp) będzie łatwiejsza do zrozumienia przez porównanie ceny parceli grobowej w podziemiach kościoła, wynoszącej w tym okresie 10 złp. lub na cmentarzu - 2 złp. Por. Mateusz Wyżga, Funkcjonowanie wiejskich cmentarzy parafii katolickich w dobie przedrozbiorowej na przykładzie dekanatów Nowa Góra, Skała i Proszowice z okolic Krakowa, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej ”2014, R. 62, nr 3, s. 459.
|