Borzęcanie w Ameryce, część 2
(Lucjan Kołodziejski)
2020-10-11
Borzęcanie w Ameryce, część 2
16 września 2021 r. minie 100 lat od założenia w Chicago Towarzystwa Ratunkowego Gminy Borzęcin. Zbliżający się jubileusz od dłuższego czasu mobilizuje mnie do gromadzenia, analizy i prezentowania materiałów archiwalnych, świadczących o jego działalności na przestrzeni wieku. Na powyższy temat pisałem m.in. w artykułach Borzęcinianie w Chicago na początku XX wieku[1] i Borzęcanie w Ameryce, część 1[2].
Podczas kwerendy źródłowej w archiwum parafialnym znalazłem dokumenty wskazujące na pomoc rodaków z Chicago w trudnych latach tuż po I wojnie światowej dla parafii p.w. Narodzenia NMP w Borzęcinie. Rozbudowa tamtejszego kościoła parafialnego rozpoczęła się w 1912 r. Pod datą 28 marca w Dzienniku przebudowy kościoła w Borzęcinie w 1912 zapisano: Z przyjazdem P. Dr. Zubrzyckiego w czwartek południem rozpoczęło się wyburzanie pod kruchtę wielką, skład i wieżę i równocześnie zaczęto kopać fundamenta 7-miu ludzi. Do 16 grudnia tegoż roku wybudowano nowe nawy boczne, kruchtę, chór oraz znaczną część wieży. Wybuch I wojny światowej spowodował całkowite zatrzymanie prac m.in. przy rozbudowie kościoła. Na fotografii wykonanej wiosną 1915 roku na drugim planie widać fragment budowanej wieży. Skutkiem Wielkiej Wojny było powszechne zubożenie mieszkańców Borzęcina, śmierć ponad 140 synów chłopskich wcielonych do C.K armii, ponad 149 wróciło inwalidami wojennymi. Dopełnieniem nieszczęść była epidemia grypy zwanej hiszpanką w 1918 r. Wreszcie wojna polsko - rosyjska z 1920 r. w której mieszkańcy mojej miejscowości złożyli ofiarę życia. Zidentyfikowałem 6 poległych borzęcan. W tych trudnych czasach, w 1921 r. rozpoczęto prace przy zakończeniu budowy wieży. Nazwiska przepisałem w oryginalnej formie.
Odbudowa mostu na rzece Uszwicy w Borzęcinie Górnym wczesną wiosną 1915 r.
Źródło: tutaj » [Dostęp 2020-10-10]
W tych trudnych czasach, 8 września 1921 Komitet kościelny we współpracy z Urzędem Parafialnym wystosowały apel do emigrantów z Borzęcina w Chicago.
1.
Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!
K o c h a n d r o d z y B r a c i a i P a r a f i a n i e !
Znając Wasze uczucia patriotyczne, które ciągle przypominają Wam waszą wioskę rodzinną, a w niej ten kościołek [w] którym przepędziliście najpiękniejsze chwile swej młodości, bo tam przyjęliście chrzest św. tam zanosiliście modły do Boga, tam oczyszczaliście dusze swoje w sakramencie pokuty, zwracamy się o to do Was z gorącą prośbą my tu pozostali w parafii, abyście dziś w tych ciężkich czasach pośpieszyli nam z pomocą, byśmy wspólnemi siłami ten kościółek opuszczony i tak zaniedbany i nie dokończony ku czci Boga i na pożytek ludzi dokończyli. - Nie mamy wieży ani dzwonów, ni ołtarzy, ławek, posadzki, organów, ambony, ani nawet dobrych konfesjonałów, to wszystko kosztować będzie miliony, a nas w dodatku straszny pożar nawiedził. Cośmy mogli już złożyliśmy 4 miliony Mpl, wieża jest już prawie na ukończeniu, będzie kryta blachą miedzianą, ślicznie będzie wyglądać, lecz cóż znaczy wieża bez dzwonów, a kościół bez ołtarzy i organów? Więcej już złożyć nie jesteśmy w stanie, dlatego do Was bracia kochani wyciągamy rękę spodziewając się że wy także, chociaż i u Was jest ciężko, zbierzecie składkę, za którą już z góry składamy serdeczne Bóg zapłać. Składkę prosimy odesłać na ręce Czcigodnego Księdze i Waszego rodaka ks. Franciszka Tyrchy, 1234, 52.Ud.St.Chicago ILL.USA. Do zbierania składki przesyłamy Wam listę, na której każdy ofiarodawca niech się własnoręcznie podpisze i przeznaczy na jaki cel daje kwotę .
Borzęcin, dnia 8 września 1921.
Z URZEDU PARAFIALNEGO
Za komitet kościelny:
***
Co ciekawe, niewiele później, bo już 16 września tegoż roku w Chicago utworzono Towarzystwo Ratunkowe Gminy Borzęcin. Być może powyższy apel był katalizatorem przyśpieszającym proces powstania tego towarzystwa.
2.
Kolejny ślad współpracy z parafią pochodzi z 29 maja 1922 r. Podczas comiesięcznego zebrania zarząd towarzystwa opracował list do ks. Piotra Kołacza. Dla jasności podaję informację, że ks. Ludwik Kozak był proboszczem w latach 1903 - 1923. Jednak ze względu na chorobę w 1920 r. powołano administratora parafii w osobie ks. Piotra Kołacza, który obowiązki te pełnił do 1922 r.
| 
| | Maria Wolny | Rozalia Solak
| | Fragmenty zdjęcia wykonanego w Chicago. Z arch. Aleksandry Kołodziejskiej |
Chicago, dnia 29 maja 1922
Wielebny Księże Proboszczu !
Towarzystwo Ratunkowe „Gminy Borzęcin"
Zorganizowane na podstawie Rządu Stanu Illinois, w Chicago.
Niech Będzie Pochwalony Jezus Chrystus! Wielebny Książe Proboszczu, Towarzystwo wyżej wymienione wybrało na swoim miesięcznym posiedzeniu kolektorów, na rzecz naszego Kościoła w Borzęcinie. Do tego czasu skolektowaliśmy około 300 dolarów, kolekta ta trwa jeszcze dalej, to nie wiemy ile jeszcze możemy skolektować. Upraszam zatem Wielebnego Księdza Proboszcza, o nadmienienie nam, co by można kupić najpotrzebniejszego do Kościoła za te pieniądze. Co się tyczy kolekty, to nie dopisuje, bo w Chicago teraz daje się odczuwać brak pracy, ludzi dużo chodzi bez pracy, a po drugie życie, a w ogóle wszystko jest bardzo drogie, a zatem i przeciwników Kościoła też nie brakuje, jak możemy tak się staramy, ażeby zebrać jak najwięcej. W Chicago wiosna jest bardzo piękna, deszcze przechodzą i ciepło. Kończąc nasze wyrazy pozdrawiamy Wielebnego Księdza Proboszcza z całem Duchowieństwem, a zarazem i wszystkich parafian.
Piotr Satała
Józef Guzy
Stanisław Pilarski
Józef Bąk
Franciszek Guzy
Komitet
Wszystkie listy i korespondencie adresować: Piotr Satała 734 Temple Str. Chicago ILL
3.
| N.B.P.J.CH. | Chicago dnia 14 września 1922 |
Wielebny Księże Administratorze.
Po długim oczekiwaniu dowiedzieliśmy się, że Franciszek Koza[3] jedzie do kraju i postanowiliśmy iść z prośbą do niego ażeby zabrał ze sobą te pieniądze, czego nam nie odmówił. Więc złożyliśmy na jego ręce $ 300 (wyraźnie trzysta) trzysta dolarów na rzecz Kościoła, a $ 10 (wyraźnie dziesięć) dolarów, na Mszę św. za Dusze zmarłych Parafian tak w kraju jak jako też i w Ameryce. Upraszamy zatem Wielebnego Księdza Administratora o podpisanie nam odnośnych kwitów, które obywatel Koza ma ze sobą, przy odbiorze pieniędzy i przesłanie nam do Chicago, dlatego że my musimy takie kwity zachować, ażebyśmy w razie kontroli od Rządu Stanów Zjednoczonych, mieli się czem przedstawić, bo my mamy stowarzyszenie Ratunkowe i możemy być przez rząd kontrolowani. Również prosimy na to Żałobne Nabożeństwo zaprosić wszystkich Parafian. Kończąc swoje wyrazy pozdrawiamy Wielebnego Księdza Administratora z Assystentami, a i wszystkich Parafijan.
Piotr Satała
Franciszek Guzy
Franciszek Wolny
Komitet
(Wszystkie listy i korespondencie nadsyłać pod adresem Peter Satała 734 Temple Str. Chicago ILL)
*** Wielebny Księże Administratorze!
My niżej podpisani w imieniu Towarzystwa „Ratunkowego Gminy Borzęcin”, Życzymy sobie ażeby ta niniejsza lista na której wszyscy ofiarodawcy są wymienieni, była przeczytana na Ambonie przed kazaniem w niedzielę, lub w jakakolwiek dzień świąteczny. Lista ofiarodawców jak następuje.
1. Wiśniewski Józef - $ 6. 2. Satała Piotr - $ 5. 3. Wolny Franciszek - $ 5. 4. Szafraniec Aniela - $ 5. 5. Hyłka Stanisław - $ 5. 6. Bujak Jan - $ 5. 7. Białek Józef $ 5. 8. Matera Franciszek - $ 5. 9. Kurtyka Franciszek - $ 5. 10. Szafraniec Marya - $ 5. 11. Stąsiek Jan - $ 5.12. Koza Józef -$ 5. 13. Gałek Wojciech -$ 5. 14. Chmioła Stanisław - $ 5. 15. Prokopek Jan - $ 5. 16. Kozera Antonina -$ 5. 17. Korman Marya - $ 5. 18. Wala Franciszek - $ 5. 19. Kułak Andrzej -$ 5. 20. Kielijan Józef -$ 5. 21. Lizak Marya -$ 5. 22. Kułak Józef -$ 5. 23. Wolny Marya[4] - $ 3. 24. Wójcik Michał - $ 3. 25. Solak Rozalija[5] - $ 3. 26. Szafraniec Franciszek -$ 3. 27. Czuj Stefania -$ 3. 28. Guzy Franciszek -$ 2. 29. Rogurz Andrzej - $ 2. 30. Guzy Józef - $ 2 31. Dadej Jan - $ 2. 32. Wójcik Wiktoryja -$ 2. 33. Wójcik Stanisław - $ 2. 34. Bujak Stanisław - $ 2. 35. Gorż Wojciech - $ 2. 36. Pochroń Józef - $ 2. 37. Huchro Ferdynand -$ 2. 38. Ptasieńska Ludwika - $ 2. 39. Stoch Jan[6] - $ 2. 40. Koza Franciszek - $ 2. 41. Rogurz Franciszek - $ 2. 42. Kwaśniak Maryanna - $ 2. 43. Kobyłecki Władysław - $ 2. 44. Latocha Wiktorya - $ 2. 45. Kijak Rozalija -$ 2. 46. Cholewa Franciszek - $ 2. 47. Rogurz Jan -$ 2. 48. Knap Jakób - $ 2. 49. Prokopek Andrzej - $ 2.50. Bąk Anastazja - $ 2. 51. Czernek Władysław -$ 2. 52. Prus Franciszek - $ 2. 53. Knap Józef - $ 2. 54. Badowski Stanisław - $ 2. 55. Tyrcha Stefanija -$ 2. 56. Pochroń Franciszek - $ 2. 57. Chmioła Antoni - $ 2. 58. Drąg Józef -$ 2. 59. Bąk Józef - $ 2. 60. Czernek Józefa - $ 2. 61. Wijas Franciszek - $ 2. 62. Michalec Alojzy - $ 2. 63. Czyrek Albin -$ 2. 64. Orszulak Karol - $ 2. 65. Bieniek Jan - $ 2. 66. Staśko Jan - $ 2. 67. Markiewicz Jakób - $ 2. 68. Siudut Stanisław - $ 2. 69. Bąk Franciszek - $ 2 .70. Sternik Franciszek - $ 2. 71. Pochroń Jakób - $ 2.50. 72. Bąk Stanisław - $ 1. 50. 73. Pilarski Stanisław - $ 1.50. 74. Wrona Jan - $ 1. 75. Grzybek Wiktoryia - $ 1. 76. Grzybek Michał - $ 1. 77. Wis Metryksa (zapewne powinno być Wijas Marianna) - $ 1. 78 Pudełek Jan - $ 1. 79. Pięta Jan - $ 1. 80. Bąk Jan -$1. 81. Kędzior Józef - $ 1. 82. Hysz Rozalia -$ 1. 83. Kuraś Paweł - $ 1. 84. Puchła Stanisław - $ 1 . 85. Garstka Jan - $ 1. 86. Węgrzyn Szymon - $ 1. 87. Kwaśniak Stanisław - $ 1. 88. Staśko Antoni - $ 1. 89. Wolnik Józef - $ 1. 90. Rajczyk Antoni - $ 1. 91. Białek Władysław - $ 1. 92. Łoboda Gertruda - $ 1. 93. Pudełek Franciszek -$ 1. 94. Bąk Aleksander - $ 1. 95. Wieczorek Paweł - $ 1. 96. Czarna Karolina - $ 1. 97. Czarna Maryanna - $ 1. 98. Bach Maryanna - $ 1. 99. Płachno Jan - $ 1. 100. Rogurz Bronisława - $ 1. 101. Kwaśniak Wojciech - $ 1. 102. Stąsiek Jakób - $ 1. 103. Wiencek Julia - $ 1. 104. Trytek Rozalia - $ 1. 105. Pudełek Władysław - $ 1. 106. Bach Władysław - $ 1. 107. Ptasieński Franciszek - $ 1. 108. Prokopek Stanisław - $ 1. 109. Lisiak Tomasz - $ 1. 110. Stąsiek Jan - $ 1. 111. Bąk Zofija - $ 1. 112. Czernek Adam - $ 1. 113. Kuczek Andrzej - $ 1. 114. Postawa Andrzej - $ 1. 115. Bratko Józef - $ 1. 116. Stąsiek Julia - $ 1. 117. Oleksy Jan - $ 1. 118. Wesołowski Jan - $ 1. 119. Stąsiek Jakub - $ 1. 120. Kuliś Stanisław - $ 1. 121. Piękosz Jakub - $ 1. 122. Pudełek Aleksander -$ 1. 123. Bąk Wawrzyniec - $ 1. 124. Parszcz Franciszek - $ 1. 125. Badowski Feliks - $ 1. 126. Badowska Anna - $ 1. 127. Osoba, która się nie dała wymienić -$ 1. 128. Czernek Marcin - $ 1. 129. Janczura Józef -$ 1. 130. Zaleśny Józef - $ 0.50. 131. Mól Stanisław - $ 0.50. 132. Chachaj Józef - $ 0.50. 133. Nowak Stanisław - $ 0.50. Z kasy Towarzystwa $ 10.50.
Razem $ 300.00
Piotr Satała[7]
Franciszek Guzy[8]
Franciszek Wolny[9]
Jan Staśko
Józef Janczura[10]
Józef Bąk[11]
Józef Koza[12].
Kolektorzy.
Pierwszy z prawej Stanisław Stoch Franciszkanin OFM, drugi jego ojciec Jan.
Zdjęcie wykonane w USA. Lata 20. XX w.
(Z arch. Anny Stoch)
4.
Otrzymane od Towarzystwa Ratunkowego Gminy Borzęcin dolary Franciszek Koza przywiózł do Borzęcina i przekazał administratorowi parafii. W Księdze rozbudowy kościoła w Borzęcinie w rubryce Dochód 1922 odnotowano fakt sprzedaży dolarów. 4 październik 1922 r. zmienił p. Solak 200 dolarów z Ameryki od parafian świadkowie są !! 1.780.00 po 8800 Mp. za 1 dolara. W dn. 25 październik zmienił p. Solak 125 dolarów z Ameryki świadkowie są!! Wyszczególniono 3 transakcje: 20 dolarów za 177.200 marek polskich, 5 dolarów za 43.750 Mp. i 100 dolarów za 1.500.000 Mp.
5.
Wielebny i Drogi Księże Administratorze
Po otrzymaniu listu od Waszej Wielebności spieszę ochotnie z odpowiedzią, poczytując sobie ten akt za szczęście i do pewnego stopnia za zadośćuczynienie tej wrodzonej człowiekowi skłonności do wyłuszczenia się z tego, co nas boli, co nam dokucza, w ogóle z tego, co we wzajemnym porozumieniu się i otwarciu najskrytszych tajników serc dusz naszych sprowadza ten błogi spokój wewnętrzny i ogólne zadowolenie.
Niedawno temu moi drodzy rodzice – przysłali mi widokówkę naszej prastarej świątyni w przeróbce: serce bije szybszym tętnem i dusza się raduje na widok owoców Waszej zbożnej pracy i zabiegów około powiększenia chwały bożej wśród wiernych: per materialia ad spirytualia. Otóż zrobiłem ślub i przyrzeczenie Panu Bogu jako expiacyę i zadośćuczynienie, Panu Bogu częściową na ten szlachetny cel – za to wszystko co Bóg uczynił dla mnie - odesłać pierwszą kwotę $25 z końcem maja. Następne raty uiszczę w następnych miesiącach, aby całość ofiary wynosiła $100. Wszystko to z błogą nadzieją, że Bóg miłosierny pozwoli choć raz w życiu zaglądnąć w strony pieleszy rodzinnych i zniczów ognisk domowych aby w odrestaurowanej świątyni odprawić Mszę Św. i przemówić do swoich drogich w drogiej polskiej mowie!!
Drogi Księże Jegomościu! Zwierzajcie mi jako Polakowi - Amerykaninowi - to wystarcza i daję pełną gwarancyę co do szlachetności charakteru, ambicyi i dotrzymania słowa !!!
Łączę przy tej sposobności wyrazy głębokiego szacunku i poważania!
P.S. Drogi Księże! Pozdrówcie przy sposobności moich drogich rodziców.
List ks. Franciszka Tyrchy z Chicago do ks. Piotra Kołacza administratora Parafii Borzęcin z 17 kwietnia 1922 r.
Ks. Franciszek Tyrcha (1881 - 1931)
Z arch. Heleny Pudełko
Apel
W związku z 100 rocznicą Towarzystwa Ratunkowego Borzęcin planuję publikację pracy poświęconej jego istnieniu. Zapraszam wszystkich chętnych do współpracy. Poszukuję materiałów archiwalnych związanych z jego działalności celem ich publikacji (zdjęcia, listy, albumy, protokoły posiedzeń i inne). Kontakt lucjankolodziejski@o2.pl
Lucjan Kołodziejski
Okładka Pamiętnika Uroczystości Diamentowego Jubileuszu
Towarzystwa Ratunkowego Borzęcin 1921-1996, wydanego w Chicago.
(Z arch. Danuty Nowińskiej)
Przypisy:
1. Lucjan Kołodziejski, "Borzęcanie w Chicago na początku XX wieku" [2017-01-15]
2. Lucjan Kołodziejski, "Borzęcanie w Ameryce, część 1" [2020-02-29]
3. Franciszek Koza (18.08.1866 – 6.07.1941) zamieszkiwał w Borzęcinie Górnym pod nr d. 563. Jego żoną była Wiktoria Dzień (21.12.1868 - 10.12.1941) ze Szczurowej. Związek małżeński zawarli 17 lutego 1892 r. Mieli 9 dzieci, z czego 4 zmarło nie dożywszy pierwszego roku życia.
4. Wolny Maria, ur 29.9.1899 r. w Borzęcinie Dolnym. Wróciła do Polski z Chicago. 10.6.1936 r. wyszła za mąż.
5. Solak Rozalia, ur.21.10.1901 w Borzęcinie Dolnym. Zmarła w Chicago.
6. Jan Stoch, ur.13.9.1869 r. w Borzęcinie.
7. Piotr Satała ur. 28.6.1874 r. w Borzęcinie. W Chicago 8.2.1898 r. poślubił Wiktorię Bryl ur. 14.11.1878 r. w Wierzchosławicach.
8. Franciszek Guzy, ur.3.12.1870 r. w Borzęcinie. W Chicago ok. 1895 r. poślubił Marię Pudełek (3.2.1869 - 30.12.1928).
9. Franciszek Wolny (nazwisko zapisywano też jako Wolnik), ur. 9.3.1893 r. w Borzęcinie.
10. Janczura Józef, ur. 21.10.1890 r. w Borzęcinie, s. Stanisława, zagrodnika.
11. Józef Bąk, ur. 27.12.1899 r. w Borzęcinie.
12. Józef Koza, ur.18.11.1895 r. w Borzęcinie Górnym.
|