Pochówki w borzęcińskim kościele
(Lucjan Kołodziejski)
2020-10-30
Pochówki w borzęcińskim kościele
Niniejszy artykuł to jeden z rozdziałów powstającej książki pod roboczym tytułem "Borzęcińskie nekropolie 1364-1918".
Pierwszy, drewniany kościół w Borzęcinie wybudowany został wraz z lokacją wsi w 1364 r. Umiejscowiono go na lewym brzegu Uszwicy, na tzw. Małej Stronie. Był zapewne świątynią jednonawową z zakrystią. Zgodnie z ówczesnym zwyczajem wokół kościoła usytuowano cmentarz. Z braku materiałów źródłowych niewiele o nim wiadomo. Około 1618 r. po prawej stronie rzeki Uszwicy zwanej „Wielką Stroną”, wybudowano drugi również jednonawowy, orientowany[1] kościół, i wraz z nim przeniesiono tam cmentarz. Czy kościół ten był murowany czy drewniany trudno jest obecnie ustalić. Wiemy natomiast, że uległ zniszczeniu podczas II wojny północnej w 1655 r., za sprawą szwedzkich najeźdźców. Przypuszczalnie miało to miejsce po przegranej przez wojska polskie bitwie pod Wojniczem, 3 października 1655 r. Nie ma możliwości sprawdzenia czy istniały w nim podziemne grobowce, sądzę jednak, że był co najmniej jeden, zważywszy na powszechny wówczas zwyczaj pochówków w kościołach. W 1683 r. na tym samym miejscu rozpoczęto budowę trzeciego kościoła parafialnego, zakończoną w 1730 r. Ostateczny, współcześnie znany nam trzynawowy kształt, wraz z 64 metrową dzwonnicą nadała świątyni rozbudowa z lat 1912-1922.
Jak zauważa znawca tematu: Nekropolię średniowieczną i wczesnośredniowieczną można podzielić na cmentarz wewnętrzny (w kościele) i zewnętrzny. Kościół spełniał zatem funkcje modlitewne i grzebalne. Zasadniczo wnętrze kościoła było najbardziej prestiżowym miejscem grzebalnym, przeznaczonym dla elity parafii, zaś cmentarz przykościelny służył ogółowi ludności.(…) W kościele kładziono zmarłych do murowanych grobowców[2]. Po analizie zachowanych archiwaliów uważam, że w borzęcińskim kościele było ich trzy. W księgach zgonów określano je jako sepulchro[3]. Pierwszy raz słowo crypta (krypta) pojawia się dopiero w 1763 r., w związku z pochówkiem Sebastiana Rudawskiego. Według informacji zawartych w najstarszych Liber Mortuorum/ Księgach zmarłych z lat 1683-1774, znamy imiona i nazwiska mieszkańców Bozęcinka. Co najmniej 176 z nich spoczywa w borzęcińskim kościele. Co ciekawe, nie zachowała się w nim żadna tablica epitafialna. Być może były, może uległy zniszczeniu podczas pożaru w 1801 r. lub odbudowie kościoła. Pamięć o zmarłych ocaliły Księgi.
Grobowiec pod ołtarzem głównym
Najważniejszy grobowiec znajdował się pod ołtarzem głównym, możliwe że pochodził z czasów funkcjonowania wcześniejszego kościoła. Nazywanie takiego grobowca kryptą wydaje się być bardziej odpowiednie. Był przeznaczony dla proboszczy pracujących w tutejszej parafii oraz szlachty zarządzającej w imieniu biskupa krakowskiego folwarkiem w Borzęcinie, określanej z łaciny jako generosus dominus (szlachetnie urodzeni). W metrykach zgonów przy pochowanych w tym miejscu stosowano zwrot Iacet in Sepulchro sub maiori Altari (spoczywa w grobowcu pod wielkim ołtarzem).
Pierwszy udokumentowany pochówek dotyczy ks. Marcina Dzicinskiego, proboszcza z lat 1661-1683, który zmarł 29 marca 1683 r. w wieku 58 lat i spoczął w krypcie pod ołtarzem głównym. W dostępnej literaturze podawana jest błędnie data zarówno jego śmierci 1680 r. jak i nazwisko Dziuliński.
Metryka śmierci ks. Marcina Dzicinskiego
Grobowiec w prezbiterium przed ołtarzem głównym
Drugi grobowiec/ krypta znajdowała się w prezbiterium, przed ołtarzem głównym. Przy określaniu osób spoczywających w nim standardowo stosowano formułę Pochowany w kościele przed Ołtarzem Większym ( Sepultus in Eccesia ad Aram Maiorem). Pochowano w niej 52-letnią Annę Szymańską, żonę młynarza z Borzęcina. Przypomnę, że młynarz w ówczesnej hierarchii społecznej zajmował wysoką pozycję. Stąd to miejsce pochówku. Warto wspomnieć, że w Borzęcinie działały wówczas na rzece Uszwicy trzy młyny, napędzane siłą przepływającej wody. W 1756 r. spoczęła w grobowcu także szlachecka córka Marianna Sobaszewska, 30-letnia panna. W następnych latach chowano kolejnych szlachetnie urodzonych, a także ich dzieci.
Metryka zgonu Katarzyny Gebułtowskiej
Ostatni pochówek w kościele dotyczy 28-letniego Andrzeja Kowala. Miał on miejsce 21 grudnia 177? (brak danych, dalej b.d.) r. Sepultus in Eccesia ad Aram Maiorem (jego doczesne szczątki spoczęły w kościele, przed ołtarzem większym). Zmarły 28 października 1786 r. wikariusz ks. Jan Poborski, pochowany został na cmentarzu przykościelnym. Przy jego metryce zgonu podano numer ewidencyjny domu wikariusza tj. 204.
Kościół w Borzęcinie, 1899 r. Po lewej stronie ambona, dalej ołtarz MB Różańcowej, w głębi prezbiterium oraz Wielki Ołtarz. Po prawej ołtarz Serca P. Jezusa, w miejscu ołtarza św. Antoniego. Po prawej znajdowała się też chrzcielnica (niewidoczna na zdjęciu).
Fot. Tadeusz Mroczkowski
Grobowiec pod zakrystią Nuova Sepulchro
Komora ta mieściła się pod ówczesną zakrystią, po stronie południowej. Miała długość ok. 20-30 m. W jej środku znajdował się korytarz, a po obydwóch stronach ceglane (zapewne zasklepione) mury, na których kładziono trumny. Innymi słowy mogły przypominać wnęki służące do składowania trumien. 21 lutego 1696 r. zapisano, że zmarł Kazimierz Satalecki lat 63 i spoczął iacet in Sepulchro novo ad meridem (w nowym grobowcu, po stronie południowej). Ten rok można przyjąć za datę powstania grobowca. 23 marca zmarła Elżbieta Satalina lat 60 (zapewne jego żona) i również spoczęła w nowym grobowcu, po stronie południowej. W tym samym roku pochowano Katarzynę Żychowicką, również jej trumna znajdowała się po stronie południowej. W następnych latach chowano kolejnych zmarłych m.in. 4 sierpnia 1714 r. 52-letnią Zofię Boracką. 3 października 1751 r. spoczął w nim też i miejscowy organista. Józef Tuczepski, przez 23 lata organista tegoż kościoła, pobożny, wstrzemięźliwy i wierny, zaiste w wieku lat 75, opatrzony najświętszym sakramentem, złożony w grobowcu. 2 marca 1759 r. zmarł Stanisław Indyarczyk lat 22, opatrzony sakramentami, w grobowcu poniżej zakrystii pochowany w trumnie zwanej wówczas skrzynią[5]. 4 października 1765 r. zmarła Marianna Bąkowa Sepulta in Sepulchro (pochowana w grobowcu). Ostatni zgon odnotowano 5 maja 1767 r., zmarła wówczas Teresa Małkoska. Sepulta in Sepulchro in Ecclea (pochowana w grobowcu w kościele), który był przeznaczony dla mieszkańców Borzęcina i Bielczy, a dokładnie dobrodziejów kościoła, zamożnych kmieci.
Fragment III grobowca, pod kościołem, stan współczesny
Grobowiec od strony południowej
Współczesne zejście do III grobowca/ krypty stanowi 8 krętych schodów, o szerokości nie przekraczającej 90 cm. Nie ma możliwości zniesienia tamtędy trumny. Sprawą otwartą pozostaje więc sposób transportu ciał zmarłych w trumnie lub skrzyni, jak to wówczas mówiono. Uzyskane informacje od Jana Rychlickiego, pełniącego od wielu lat funkcje kościelnego, rzucają światło na ten temat. Wejście do piwnic było na zewnątrz, jego zarys można znaleźć nieco poza murem ogrodzenia współczesnego, od strony południowo-wschodniej. Każda trumna była znoszona ciasnym korytarzem do podziemnego przedsionka, a później w zależności od statusu zmarłego trafiała do krypty nr I - pod ołtarzem głównym, krypty nr II - w prezbiterium, przed ołtarzem głównym lub krypty nr III - pod zakrystią i dalej w kierunku zachodnim. Jeszcze do niedawna zachodnia część krypty III była ceglana, ze śladami po łuku drzwiowym. Aktualnie ściany pokryte są tynkiem. Na fasadzie północnej nadal zachowane jest wejście.
III krypta odbiega zdecydowanie wyglądem od pierwotnego. Podczas prac związanych z wykonywaniem kostki brukowej wokół kościoła została zmniejszona, a zachowane niekompletne szkielety, przewiezione na cmentarz parafialny i tam pogrzebane z należytym szacunkiem. Część krypty z kolei została pogłębiona i omurowana cegłą.
Schody do krypty, stan współczesny
Zamknięcie krypt
Wraz z zajęciem Małopolski przez austriackiego zaborcę w 1772 r., wprowadzano nowe prawa i nazwy. Odtąd mieszkańcy Borzęcina mieszkali w Galicji, a stolica państwa znajdowała się w Wiedniu! Jeden z artykułów dotyczył zakazu pochówków w kościołach. Obecna w Borzęcinie austriacka komisja w dniu 4 września 1786 r. pozostawiła wytyczne odnośnie krypty:
Krypta pod ołtarzem większym dla Kapłanów znajduje się, która jednak już obmurowana została, przez komisję zaś ponownie została włączona, i dla obecnych w inwentarzu jest zanotowana, aby nikt nigdy nie odważył się, na nowo Kryptę otwierać i jakiegoś trupa tam pochować, następnie są po obu stronach jedna pod zakrystią druga naprzeciwko zakrystii, te obie puste, za spiżarnię służyć mogą.
Criptasub altari maiori pro Sacerdotibus reperitur, quae tamen iam abmurata est, per commisionem autem iteratim iniungebatur, et praesentibus in inventario notatur, ne qui unquam audeat, denovo Cryptam hanc aperire, et quodcumque cadaver ibi sepellire, dein sunt in utroque latere una sub sacristia altera in opposito sacristia, quae utraque vacua pro cellario inservire possunt[6].
Gdyby udało się wyjeść do zamurowanej krypty I, pewnie naszym oczom ukazałby się mroczny widok. Może to pożar kościoła z 1801 r. strawił trumny i kości, pozostawiając jeno popiół i metalowe elementy?
Chór większy
Przestrzeń między drzwiami wejściowymi kościoła, a prezbiterium określana była jako choro maiori lub ogólnikowo choro maiori in Eccla (chór większy w kościele). Obecnie adekwatnym określeniem będzie nawa główna. W niej pochowano największą ilość zmarłych. Wobec braku jakichkolwiek wskazówek trudno stwierdzić, czy były tam piwnice /grobowce/krypty. Może chowano wprost w ziemi, w wydrążonych jamach[7]. W kościołach podkrakowskich podłoga zwykle była kamienno-ceglana lub kamienno-drewniana, przy czym kamień najczęściej stosowano w prezbiterium, zaś cegłę w nawie[8]. Trudno ustalić czy byli pogrzebani w trumnach zwanych wówczas skrzynkami, czy w pośmiertnych całunach wykonanych z konopi lub lnu. Faktem jest, że do określenia stosowane jest słowo versus czyli rząd, szereg, sugerując zaplanowane rozmieszczenie miejsc pochówku. Dokładne umiejscowienie ciał możliwe byłoby do zbadania dopiero po przeprowadzeniu prac archeologicznych. Sprawa jest jednak o wiele bardziej skomplikowana. Nie wiadomo jakie szkody wyrządził wielki pożar z pierwszej poł. 1801 r. Liczne powodzie też zapewne miały wpływ na stan zachowania kości. Niewątpliwie, czym ważniejsza była osoba w społeczności dawnego Borzęcina tym była chowana bliżej prezbiterium.
Ołtarz Bractwa Różańcowego
Po lewej stronie nawy głównej był i jest ołtarz MB Różańcowej. Przy nim chowano zasłużonych członków Bractwa Różańcowego. Pierwszy pochówek odnotowano 14 stycznia 1702 r., zmarł wówczas 50-letni Jakub Bąkowski, pochowany został penes Altare BVM SS Rosaii (obok Ołtarza MB Różańcowej). Innymi zmarłymi spoczywającymi w pobliżu tegoż ołtarza byli m.in: Andrzej Przewłocki lat 80, zmarły 6 kwietnia 1712 r., Wojciech Kliszewicz lat 80, zmarły 16 lutego 1718 r.
Ołtarz św. Antoniego
Po prawej stronie nawy głównej, w miejscu obecnego ołtarza Ukrzyżowania, usytuowany był ołtarz św. Antoniego (patron zagubionych). Spoczywała przed nim m.in. zmarła 13 września 1691 r. Anna Sapiąnka lat 70. Versus meridiem ad Altare Sncta Antony (w szeregu południowym, od ołtarza św. Antoniego). Następną pochowaną była 14-letnia Marianna Warysiowna, która zmarła 14 lipca 1699 r. De Sylvis choro maiori ante Altare Sncta Antony (z Lasu, w chórze większym, przed ołtarzem św. Antoniego).
Kaplice
W kościele znajdowały się 2 kaplice. Niewiele wiadomo o nich ponadto. Jedna umiejscowiona była po stronie północnej kościoła, blisko ambony. Spoczął w niej m.in.: Jan Hanek Subditus Plebanalis (plebański chłop), zmarły 13 sierpnia 1750 r. Druga kaplica również była usytuowana po stronie północnej, blisko drzwi. 2 stycznia 1760 r. pochowano w niej roczną Mariannę, córkę Michała Janiszewskiego i Wiktorii, prawych małżonków.
Ołtarz Męki Pańskiej
Zapewne borzęcińska pieta z drugiej poł. XV w., znajdująca się obecnie w kościele była integralną częścią ołtarza Męki Pańskiej. Informacja ta zawarta została w jednej z metryk zgonu. 8 marca 1754 roku zmarła Katarzyna żona Antoniego Stocha mająca około lat 60. Opatrzona sakramentami świętymi spoczywa w kościele przed Ołtarzem Męki Pańskiej
Chrzcielnica
Kolejne miejsce pochówków w borzęcińskiej farze usytuowane było penes baptysterium ( obok chrzcielnicy). 9 czerwca 1698 r. zmarł 25-letni Tomasz Jozczyk. Jak zapisano spoczywa choro maiori pones baptistorius ad meridiem (w chórze większym, przy chrzcielnicy, od strony południowej). 10 czerwca 1701 r. zmarła 46-letnia Regina Wiasowa sub Baptisteris (pochowana pod chrzcielnicą). 8 marca 1702r. odszedł do wieczności 70-letni Mikołaj Izbińsk, kantor borzęcińskiego kościoła.
Ambona
Pod amboną spoczął 64-letni Jan Zachara, zmarły 9 stycznia 1694 r. 10 grudnia 1718 r. zmarł Andrzej Kozdroj. 4 stycznia 1713 r. Zofia Karasieńska lat 63 i została pochowana w pobliżu ambony.
Przed i za progiem …
Ante fores sacristianum (przed progiem zakrystii) spoczęła Dorota Stoska, zmarła 6 maja 1694 r. Również za progiem kościoła chowano zmarłych 15 czerwca 1694 r. Spoczął tam Stanisław Kramarz lat 60. W metryce zapisano Iacet in Ecclesis choro post fores Eccta (spoczywa w chórze większym kościoła, za jego progiem).
Według stron świata
Miejsce spoczynku zmarłych w nawie głównej określano wg stron świata. I tutaj występuje rozróżnienie pochodzące jeszcze ze średniowiecza. Kierunek wschodni symbolizował zmartwychwstanie, poranek budzącego się dnia, a strona południowa jasność świecącego słońca. Kierunek zachodni, a szczególnie północny wiązany był ze zmrokiem, ciemnościami i nocą. Trudno jest uzasadnić uwarunkowania odnoszące się do miejsc pochówka konkretnych osób. Niemniej była to ważna reguła. Przykładowo, w 1687 r. pochowano Jana Wiiasa, pogrzebany został w szeregu południowym, Zofia Kobełecka w szeregu wschodnim, a Marcina Stasko w szeregu zachodnim. Zmarła w 1689 r. Anna Sylwina pochowana w środkowej części kościoła. Regina Rogozka pochowana 11 grudnia 1694 r. prope parietem versus meridem (blisko ściany południowej kościoła).
10 stycznia (1750 r.) zmarł Jan Mroz z Bozęcina, 80-letni starszy człowiek, w życiu i po śmierci dla Kościoła łaskawy na miarę swoich możliwości, opatrzony świętymi sakramentami, pochowany w świątyni w kierunku północnym.
Wykaz zmarłych mieszkańców parafii Borzęcin pogrzebanych w kościele.
Kolejność chronologiczna. Zachowałem pisownie nazwisk w oryginale, łacińskie imiona zamieszczam w języku polskim. Podaję datę pogrzebu, nazwisko i imię, wiek zmarłego oraz wybrane lokalizacje.
Budzioszka Anna, l. 18. 24 grudnia 1711 r., Obłąkowa Maria, l. 13. 5 marca 1712 r., Cholewian Agnieszka, l. 62. 15 marca 1712 r., Szcząskowa Agnieszka, l. 8. 6 kwietnia 1712 r., Przewłocki Andrzej, l. 80. 4 stycznia 1713 r., Karasieńska Zofia, l. 63. 10 stycznia 1713 r., Pochrońka Ewa, l. 80. 15 lutego 1714 r., Szymańska Anna, l. 52. 6 marca 1714 r., Boracza Mateusz, l. 30. 4 kwietnia 1714 r., Nowak Mateusz, l. 60. 5 kwietnia 1714 r., Nowak Stefan, l. 20. 5 kwietnia 1714 r., Rolnicki Mateusz, l. 40. 7 kwietnia 1714 r., Kowalka Katarzyna, l. 70. 14 kwietnia 1714 r., Wiiasowa Marianna, l. 18. 20 kwietnia 1714 r., Bącka Zofia, l. 60. 25 kwietnia 1714 r., Kowal Błażej, l. 58. 28 kwietnia 1714 r., Czurztowna Katarzyna, l. 20. 12 maja 1714 r., Kowalka Elżbieta, l. 46. 19 lipca 1714 r., Nowakowska Regina, l. 80. 4 sierpnia 1714 r., Boracka Zofia, l. 52, w grobowcu. 16 października 1714 r., Hanek Wojciech, l. 115 ! 29 grudnia 1714 r., Karasiewski Stanisław, l. 40. 2 stycznia 1715 r., Klimkowna Katarzyna, l. 70. 26 lutego 1715 r., Cnota Stanisław, l. 60. 1 marca 1715 r., Szcząsko Kanty (Jan), l. 90. 11 marca 1715 r., Kosacki Jan, l. 40. 21 maja 1715 r., Karaszewska Zofia, l. 40. 4 stycznia 1716 r., Oleksy Walenty, l. 70. 25 lutego 1717 r., Olexy Bartłomiej, l. 60. 15 maja 1717 r., Morsztyn Grzegorz, l. 80. 15 listopada 1717 r., Srakulina Agnieszka. 17 stycznia 1718 r., Staskowa Magdalena, l. 80. 16 lutego 1718 r., Kliszewicz Wojciech, l. 80. Styczeń, 1737 r., Kiiacka Łucja. Marzec, 1737 r., Jabłąnski Józef. Marzec, 1737 r., Siedlarka Katarzyna. Kwiecień, 1737 r., Pawłowska Anna. Kwiecień, 1737 r., Staszkowa Anna. 20 maja 1740 r., Gaworski Piotr Jakub, ksiądz wikariusz. 20 czerwca 1742 r., Piękoszowski Andrzej. 11 kwietnia 1743 r., Wasielowski Piotr, curatus, l. 40, w grobowcu. 1 marca 1748 r., Indiarski Józef, l. 40. 16 grudnia 1748 r., Czarny Teresa, l. 23. 3 stycznia 1749 r., Łuczycki Mateusz, l. 49, donatariusz[10]. 1 stycznia 1750 r., Mróz Jan, l. 80. 1 sierpnia 1750 r., Hanek Jan, l. 65. 3 października 1751 r., Tuczepski Kazimierz, l. 75, organista, w grobowcu. 30 grudnia 1751 r., Klisiewicz Marianna, l. 17. Maj 1752 r., Kazimierz Dominik Zaleski, l. 2, syn szlachcica, w grobowcu. 25 lipca 1752 r., Włoczowska Helena, 6 miesięcy, w grobowcu. 31 października 1752 r., Włoczewski Jan, l. 10, uczeń kolegium pijarskiego, w grobowcu. 27 marca 1753 r., Chlebica Łukasz, l. 80. 28 marca 1753 r., Jamrozek Andrzej, l. 40. 4 kwietnia 1753 r., Strzałka Wojciech, 8 dni. 16 kwietnia 1753 r., Warys Anna, l. 80. 27 września 1753 r., Guzowska Teresa, 1 rok (dalej 1 r.), 27 października 1753 r., Zaleśna Marianna, l. 40. 17 listopada 1753 r., Stasko Tomasz, l. 70. 25 lutego 1754 r., Staszowski Józef, l. 70. 8 marca 1754 r., Stoch Katarzyna, l. 60, 17 maja 1754 r., Gdowski Jan, l. 90. 1 czerwca 1754 r., Bratko Małgorzata, l. 11. 18 czerwca 1754 r., Dzierzwiński Tomasz Ksawery, l. 6. 10 lipca 1754 r., Ciochoń Szymon, l. 2. 5 sierpnia 1754 r., Kudła Wawrzyniec, l. 7. 12 listopada 1754 r., Karaś Agnieszka, l. 80, matka proboszcza, w grobowcu. 20 grudnia 1755 r., Wójcik Szymon l. (b.d.). 14 marca 1756 r., Sobaszewska Marianna l. (b.d.), w grobowcu. 19 marca 1756 r., Burlak Wojciech, l. 60. 1 października 1757 r., Dzierwiński Michał, l. (b.d.). 5 listopada 1757 r., Dzierwiński Józef, 2 tygodnie. ? Luty 1758 r., Czuryło Zofia, l. 60. 10 maja 1758 r., Dzierwińska Katarzyna, l. 3. 1 grudnia 1758, Warys Marianna, l. 70, żona kmiecia, w grobowcu. 2 marca 1759 r., Indyarczyk Stanisław, l. 22, w grobowcu. (b.d.) Styczeń 1760 r., Janiszewska Marianna, 1 r. 2 marca 1762 r., Giełbutowska Katarzyna, l. 30, w grobowcu. 13 kwietnia 1763, Rudowski Sebastian, l. 56, w grobowcu. 4 października 1765 r., Bąkowa Marianna, l. 30, w grobowcu. 31 kwietnia 1776 r., Waryski Marcin, l. 89, w grobowcu. 5 maja 1767 r., Małkoska Teresa, l. 70, w grobowcu. 9 czerwca 1767 r., Szabaszowska Anna, 1 r. 31 grudnia 1767 r., Strzałkowski Walenty, l. 82. 20 marca 1768 r., Szaboszowski Kazimierz, l. 78. 6 lipca 1768 r., Ciochoń Katarzyna, l. 7. 26 stycznia 1770 r., Ulatowska Petronella 29 marca 1683 r., Dzieciński Marcin, lat (dalej l.) 58, proboszcz. 15 lipca 1683 r., Gorcyna Anna, l. 44. 15 grudnia 1684 r., Rogóż Błażej, l. 18. (b.d.) stycznia 1685 r., Orszulicka Jadwiga, l. 70. 11 listopada 1685 r., Rogozka Regina, l. 20. 16 grudnia 1685 r., Zychowic Jakub, l. 12. 28 grudnia 1686 r., Stasko Marcin, l. 89. 20 stycznia 1687 r., Chlebiczyna Regina, l. 70. 20 lutego 1687 r., Hanek Grzegorz, l. 69. 20 kwietnia 1687 r., Wiias Jan, l. 56. 9 maja 1687 r., Kobełecka Zofia, l. 70. 12 czerwca 1687 r., Stoch Marcin, l. 60. 25 czerwca 1687 r., Stasko Marcin, l. 92. 18 kwietnia 1688 r., Morelowa Agnieszka, l. 70. 4 czerwca 1688 r., Tobolina Agnieszka, l. 50. 21 lipca 1688 r., Bobrka Zofia, l. 60. 17 lutego 1689 r., Zakrzewski Aleksander, l. 55, w grobowcu. 14 lipca 1689 r., Sylwina Anna, l. 40. 23 stycznia 1690, Nieboras Walenty, l. 80. 24 stycznia 1690 r., Stochowa Teresa, l. 30. 21 kwietnia 1690 r., Bach Stefan, l. 50. 15 września 1690 r., Badgunt Walenty, l. 70. 24 listopada 1690 r., Szydłowa Elżbieta, l. 90. 20 grudnia 1690 r., Czernek Szymon, l. 110! 27 stycznia 1691 r., Stancowa Jadwiga, l. 70. 10 marca 1691 r., Buay Marcin, l. 60. 18 kwietnia 1691 r., Jozkowa Jadwiga, l. 54. 26 maja 1691 r., Cyrulik Bartłomiej, l. 50. 5 września 1691 r., Rogozka Dorota, l. 66. 13 września 1691 r., Sapiąnka Anna, l. 70. 19 października 1691r., Graniczny Szymon, l. 54. 21 grudnia 1691 r., Pasternakowna Katarzyna, l. 26. 22 stycznia 1692 r., Sapian Szymon, l. 80. 11 lutego 1692 r., Siedlecka Maria, l. 80. 31 października 1692 r., Liska Anna, l. 60. 1 września 1693 r., Rogozek Andrzej, l. 56. 1 września 1693 r., Buayka Anna, l. 46. 10 września 1693 r., Kobełecki Wojciech, l. 90. 9 stycznia 1694 r., Zachara Jan, l. 62. 7 marca 1694 r., Żychowic Jan, l. 50. 24 marca 1694 r., Lądo Wawrzyniec, l. 52. 26 kwietnia 1694 r., Zychowic Marcin, l. 40. 2 maja 1694 r., Buay Laurenty, l. 68. 6 maja 1694 r., Stoska Dorota, l. 74. 15 czerwca 1694 r., Kramarz Stanisław, l. 60. 25 października 1694 r., Folak Stanisław, l. 80. 11 grudnia 1694 r., Staśkowa Anna, l. 66. 13 maja 1695 r., Jewiarz Łukasz, l. 55. 18 lutego 1696 r., Lasucha Jakub, l. 90. 26 marca 1696 r., Olexy Bartłomiej, l. 55. 27 marca 1696 r., Satalina Elżbieta, l. 60. 5 lutego 1697 r., Ruciarz Stanisław, l. 83. 9 lutego 1697 r., Buay Stefan, l. 50. 21 lutego 1696 r., Satalecki Kazimierz l. 63, w grobowcu. 26 marca 1696 r., Olexy Bartłomiej, l. 55. 27 marca 1696 r., Satalina Elżbieta (żona Sataleckiego Kazimierza[9]), l. 60, w grobowcu. 5 lutego 1697 r., Ruciarz Stanisław, l. 83. 9 lutego 1697 r., Buay Stefan, l. 50. 1 kwietnia 1697 r., Stoch Szymon, l. 39. 5 czerwca 1697 r., Staskowna Zofia, l. 20. 21 czerwca 1697 r., Czarny Franciszek, l. 60. 1 lipca 1697 r., Sylwionka Zofia, l. 56. 26 września 1697 r., Nieboraska Zofia, l. 36. 16 lutego 1698 r., Warysiowa Jadwiga?. 9 czerwca 1698 r., Jozczyk Tomasz, l. 25. 17 września 1698 r., Koszacki Wojciech, l. 36. 13 kwietnia 1699 r., Kramarzowa Zofia, l. 27. 14 lipca 1699 r., Warysiowna Marianna, l. 14. 27 września 1699 r., Jantoszewicz Szymon, ksiądz, l. 41. 9 grudnia 1699 r., Moszyńka Katarzyna, l. 95. 9 listopada 1700 r., Nowaczik alias / inaczej Nieborasik Andrzej, l. 16. 10 czerwca 1701 r., Wiasowa Regina, l. 46. 19 sierpnia 1701 r., Bandzina Zuzanna, l. 45. 3 września 1701 r., Siokorzyna Anna, l. 40. 14 stycznia 1702 r., Bąkowski Jakub, l. 50. 11 lutego 1702 r., Głazek Ambroży, l. 32. 8 marca 1702 r., Izbinski Mikołaj, kantor w kościele, l. 70. 8 marca 1702 r., Karasieński Jan, l. 15. 11 maja 1702 r., Józek Jan, l. 70. 4 września 1702 r., Tobolina Marina, l. 40. 15 grudnia 1702 r., Paiączek Jan, l. 30. 7 lutego 1703 r., Staskowa Katarzyna, l. 60. 11 kwietnia 1703 r., Buchyka Katarzyna, l. 65. 7 sierpnia 1703 r., Morsztynik Józef, l. 22. 14 lipca 1703 r., Radanski Kazimierz, l. 70, w grobowcu. 20 sierpnia 1703 r., Zychowicowna Regina, l. 15. 4 stycznia 1704 r., Olszanowski Mikołaj, l. 70, w grobowcu. 23 stycznia 1704 r.; Stasko Andrzej, l. 80. 1 marca 1704 r., Wych Marcin, l. 60. 25 maja 1704 r., Chlebica Jan, l. 85. 20 maja 1711 r.,l. (b.d.). 23 marca 1772 r., Dzierwińska Anna, l. 46. 13 sierpnia 1772 r., Sobiekorski Mateusz, 6 miesięcy. 12 czerwca 1773 r., Chumieński Wincenty, 1 r., 21 grudnia 1773 r., Kowal Andrzej, l. 28.
Alfa i omega (początek i koniec).
Fragment drzwi wejściowych borzęcińskiej świątyni. Stan współczesny.
Dziękuję za pomoc w czasie pisania książki księdzu proboszczowi Mikołajowi Piecowi i mgr Beacie Staśko.
Lucjan Kołodziejski
Przypisy:
1 Kościół orientowany jest kościołem, którego prezbiterium skierowane jest na wschód. Zwyczaj ten przywędrował ze Wschodu, gdzie w ten sposób budowle sakralne zaczęto wznosić ok V w. n. e. Zaczęto wtedy stawiać część prezbiterialną, mieszczącą ołtarz główny, ku wschodowi. Źródło tutaj » . [Dostęp 2020-10-29].
2 Mateusz Wyżga, Funkcjonowanie wiejskich cmentarzy parafii katolickich w dobie przedrozbiorowej na przykładzie dekanatów Nowa Góra, Skała i Proszowice z okolic Krakowa, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej ”2014, R. 62, nr 3, s. 446.
3 M. Wyżga zapisał: Nie zawsze wiadomo dokładnie ze źródeł czy pod określaniem grób kościelny” kryje się płytowy grobowiec sklepiony, pochówek pod posadzką, czy podziemny korytarz z wnękami na trumny (katakumba). s.446.
4 Ks. Marcin Józef Jan Karaś w latach 1754-1755 pełnił obowiązki wikariusza przy tutejszym kościele, a w latach 1755-1760 proboszcza.
5. Sepultus in arra.
6 Liber Inventarium Buchalterium Beneficii Borzęcincinesis.
7 R. Niedźwiadek, Od cmentarza rzędowego do krypt – przestrzeń sepulkralna Lublina w późnym średniowieczu i okresie
nowożytnym w świetle badań archeologicznych, s.97.
8 M. Wyżga … s.446.
9.Zarówno Satalecki Kazimierz jak i Satalina Elżbieta pochowani byli w jednej, nowej krypcie, w południowej jej część, zapisano bowiem w obydwu przypadkach ad meridiem.
10. Osoba zarządzająca w imieniu właściciela jego majątkiem.
|