Rodzina ks. Brunona Boguszewskiego w świetle dostępnych dokumentów
(Sławomir Pater)
2021-02-20
Rodzina ks. Brunona Boguszewskiego w świetle dostępnych dokumentów
Po zrobieniu kwerendy m.in. w księgach chrztów, ślubów i zgonów parafii Strzelce Wielkie postaram się uzupełnić artykuł p.t. "Ks. Brunon Boguszewski zapomniany bohater" [1] o nowe i sprawdzone fakty/szczegółów jak również postawienie hipotez na podstawie znalezionych informacji.
Najstarsza wzmianka o rodzinie Boguszewskich w księgach metrykalnych parafii Strzelce Wielkie pochodzi z 20 kwietnia 1834r kiedy to odnotowano urodzenie i chrzest Franciszki, Amelii (Emilii), Agnieszki Boguszewskiej córki Antoniego i Anny Błaszczykiewicz.
Z powyższego wpisu wynika, że Antoni Boguszewski pochodził (był właścicielem?) z miejscowości Boguszowa lub Bogusza (patrz poniższe), a w Strzelcach był leśniczym, a raczej zarządcą lasów strzeleckich. Do roku 1840 Antoniemu i Annie rodzi się czworo dzieci. Potem Anna umiera.
Po 17 latach, w roku 1857, w księdze chrztów ponownie pojawia się Antoni Boguszewski z Boguszy - tu opisany jako syn Cypriana i Agnieszki Kaweckiej z Łowczowa - w roli ojca. Tym razem matką dziecka jest Genowefa Dębińska c. Narcyza i Marianny Wojciechowskiej wdowy po Józefie Elterleinie (Górka).
We wszystkich wpisach zaznaczone jest, że Antoni Boguszewski jest szlachcicem (nobilis – szlachetnie urodzony - niestety w księgach metrykalnych nie ma informacji czy Boguszewscy pieczętowali się herbem Ostoja, czy Juńczyk). Dlatego nie dziwi, że chrzestnymi córki Jadwigi są: Karol Semetycze Trzeciak właściciel dworu w Dąbrówce Morskiej, Anastazja i Jan Kępiński właściciele dworu w Szczurowej i Konstancja Szymańska z Wrzępi. Dla pełnej informacji dodaję, że żona Karola Semetycze Trzeciaka – nieżyjąca już w roku 1857 Emilia Dębicka - była siostrą Genowefy, żony Antoniego (powiązania pomiędzy Trzeciakami, Kępińskimi, Dębickimi i Turnauami częściowo zostały zasygnalizowane w moim artykule "Henryk Semetycze Trzeciak i jego rodzina" [2].
W roku 1817 Józef Kajetan Piotr Maksymilian Ossoliński ufundował, a w 1827 otwarł Zakład Naukowy im. Ossolińskich. Dochody z dóbr w Strzelcach Wielkich jak i z lasów strzeleckich, które wtedy były własnością Ossolińskich, zostały przeznaczone na potrzeby Ossolineum. Antoni Boguszewski był więc najprawdopodobniej pierwszym mianowanym zarządcą lasów z ramienia Ossolineum.
Z dostępnych, w księgach metrykalnych parafii Strzelce Wielkie, danych wynika, że Antoni Boguszewski był najpewniej trzykrotnie żonaty z: Julianną Orzechowską, Anną Błaszczykiewicz i Genowefą Dębicką. Z pięciorga dzieci, z drugiego i trzeciego małżeństwa, nikt nie zostaje w Strzelcach - albo umierają w dzieciństwie, albo po ślubie zmieniają miejsce zamieszkania. W Strzelcach Wielkich i Małych natomiast rodzą się dzieci dwóch synów Antoniego i Julianny Orzechowskiej – Józefa i Wincentego.
Wnukiem Kazimierza Jana Boguszewskiego, ur. 28- 10-1895r. jest współcześnie żyjący Bohdan Boguszewski, dzięki którego uprzejmości dysponuję prezentowanymi zdjęciami rodzinnymi. Na zdjęciu z ok. 1930r. Kazimierz z żoną Marią, córką Lucyną i synem Zbigniewem, oraz legitymacja syna Zbigniewa z 1936r.
 | |
(fot. z arch. Bohdana Boguszewskiego)
W zasobach internetu znalazłem fragment pamiętnika Józefa Pawła Boguszewskiego (1774-1847), herbu Ostoja, w którym odnotowuje: „ Dnia 6 Apryla 1818 Roku z południa o godzinie wpół do czwartej urodził się nam Syn niech go Pan Najwyższy hoduje na chwałę Swoją. Dnia 8 tegoż miesiąca ochrzczony z wody, dano mu Imiona Władysław Kasper Wilhelm. Xiądz Teodor Nowicki Paroch Cerkwi Wielkosieńskiej chrzcił, trzymali JP. Leon Boguszewski Podkomorzy D-u- Poll. z JP. Franciszką (...) Rotmistrzową Orszan, Kazimierz Boguszewski Podkomorzy były Ziemi Pow. Siieńskiego z JP. Aromirą (...) Chorążyną, JP. Cyprian Boguszewski Podkomorzy.” [3]
Oczywiście interesującym szczegółem tego wspomnienia, z roku 1818, jest osoba chrzestnego - Cypriana Boguszewskiego. Pierwsze dziecko Antoniego Boguszewskiego, z drugiego małżeństwa, urodziło się w Strzelcach w 1834. Wiemy też, że Antoni miał co najmniej dwóch synów, Wincentego i Józefa, z pierwszego małżeństwa. Na tej podstawie można założyć, że Antoni urodził się nie później niż w 1800r. Można postawić hipotezę, że wymieniony we wspomnieniu Cyprian to ojciec (brat?) Antoniego Boguszewskiego. Opisane narodziny i chrzciny miały miejsce w Sejnach (chociaż niewykluczone, że chodzi o Sienno na terenie dzisiejszej Białorusi ok. 100km na północ od Mohylewa). Sejny są jednak bardziej uprawnione bo w pozostałych fragmentach pojawiają się miejscowości Smolany i Lewkowo, położone na terenie dzisiejszych powiatów w województwie podlaskim: sejneńskiego i hajanowskiego .
Dodatkowo mamy taką oto informację: „Podstawą do potwierdzenia przynależności nazwiska Boguszewski do herbu OSTOJA jest jedno z najważniejszych wydawnictw związanych z heraldyką polską 12-sto tomowy „Herbarz polski” „... Boguszewski h. Ostoja, pochodzą ze wsi Bogusze w ziemi drohickiej; dowiedli szlachectwa w grodzie warszawskim 1686r.” [4]
Jak wcześniej wspomniano w księdze metrykalnej zapisano; „Antoni Boguszewski de Boguszewo” ale również „Antoni Boguszewski de Bogusza”. Może więc jednak Bogusze? A jeśli tak, to wieś Bogusze, dzisiejszy powiat sokólski, a z Boguszy do Lewkowa, Smolan i Sejn to ok. 100km. Uprawniony wydaje się wniosek, że w Strzelcach Wielkich mamy do czynienia z Antonim Boguszewskim z Boguszy herbu Ostoja.
W kronice parafialnej ks. Marcin Rojek zamieścił taką oto informację:
W przytoczonym fragmencie ks. Marcin Rojek popełnił błąd pisząc „bieżącego stulecia”. Możliwe, że przepisywał tą informację z dokumentu sporządzonego przed 1900 rokiem. W drugiej połowie XX wieku nie było w Strzelcach Małych nikogo o nazwisku Boguszewski i nikt wtedy nie był „właścicielem Strzelec Małych”. Nie udało mi się niestety zdobyć żadnej relacji współczesnych, którzy kojarzyliby „murowaną kaplicę na drugim brzegi stawu”. W księgach chrztów Strzelec Małych mamy odnotowane chrzty dzieci Józefa Boguszewskiego i Józefy Wojnarowskiej, a wśród nich jest Paweł Boguszewski, późniejszy ojciec ks. Bruno (Brunona) Boguszewskiego, bohatera opracowania wspomnianego na wstępie. Bruno Boguszewski był jednym z sześciorga ochrzczonych w kościele w Strzelcach Wielkich dzieci Pawła Boguszewskiego i Anny Józefczyk mieszkających w tym czasie w leśniczówce na Wygodzie: Romana (1906), Bruno (1907), Bolesław (1908), Bogumił (1910), Bogdan (1912) i Michalina (1914). Zarówno matka, Anna, zm. 1950r., jak i piątka dzieci pochowani są na cmentarzu rakowickim w Krakowie, natomiast ojciec, Paweł, który, jak przodkowie, był leśniczym w lasach strzeleckich, zm. 1955r., pochowany został na cmentarzu w Niedzieliskach. Szóste z dzieci, Bolesław Ryszard ur. 3-4-1908 (w Kronikach Miasta Brzeska Jana Burlikowskiego błędnie podano jego rodziców, czytaj»), zginął podczas bombardowania stacji kolejowej w Słotwinie – 5-09-1939.
Po ekshumacji ze zbiorowej mogiły na Słotwinie został pochowany na cmentarzu w Strzelcach Wielkich. Z usłyszanych informacji - miał być maszynistą tego pociągu – niestety nie udało mi się dotąd potwierdzić tej informacji.
Podobnie jak u dzieci Antoniego Boguszewskiego, nazwiska chrzestnych dzieci Pawła i Anny są interesujące, a szczególnie ojciec chrzestny ur. 10-03-1914 Michaliny - Michał Leliwa Baier, który, jak donosi Kurier Lwowski z 1 marca 1914r., w dniu 28-02-1914r. złożył przysięgę i objął funkcję kuratora ekonomicznego Ossolineum.
Michał Leliwa Baier przez swój gest chlubnie zapisał się w historii parafii Strzelce Wielkie. Informację o tym geście znalazłem weryfikując fakty, opisane w roku 1941, przez Józefa Sierosławskiego urodzonego w Strzelcach Wielkich w 1895, syna miejscowego organisty – Pawła Sierosławskiego, w utworze pt. „Odpust w Strzelcach”:
„[...] Nazajutrz z rannym brzaskiem głos dzwona wielkiego
Słał w przestworza modlitwę Anioła Pańskiego,
(nie jak zwykle małego, bo były trzy dzwony
Zawieszone za swoje ozdobne korony
U szczytu staropolskiej stylowej dzwonnicy,
Z których trzech najpiękniejsza w całej okolicy
Biła harmonia tonów. Te trzy bratnie dzwony
W czasie wojny poprzedniej wzięto na kanony
Armatnie, zostawiając tylko sygnaturkę
Na wieżyczce kościelnej, niezdatną na rurkę Działową. [...]”
Informację o konfiskacie dzwonów kościelnych podczas I wojny światowej potwierdza sporządzone po II wojnie światowej opracowanie „Straty wojenne – dzwony kościelne” [5], z którego dowiadujemy się, że w roku 1941 (1943?) Niemcy zarekwirowali z kościoła w Strzelcach Wielkich 3 dzwony o łącznej wadze 520kg. Dzwony te były zaopatrzone w napisy: „Fundował Michał Leliwa Bayer kurator Ossolineum”, „Rok 1923”, „Odlewnia dzwonów Karl Schwalbe Biała-Kraków”.
Na poniższym zdjęciu znajdujemy żonę Józefa Boguszewskiego Józefę d. Wojnarowska, matkę m.in. Pawła Boguszewskiego wraz z córką Marią i synem Kazimierzem (rok ok. 1875).
(fot. z arch. Bohdana Boguszewskiego))
Maria (ur. 1864r.) ok. roku 1884 wyszła za mąż za Franciszka Bałkę (ur. 1857r.), który na przełomie XIX i XX w. był związany z leśnictwem w Niepołomicach. 31-12-1904, właśnie w Niepołomicach, urodziła się Sylwestra Bałka (na zdjęciu poniżej, wykonanym pomiędzy 1914 a 1918r., w towarzystwie rodziców i braci), która całe swoje dorosłe życie związała najpierw z Wygodą potem ze Strzelcami Wielkimi, a następnie z Niedzieliskami gdzie pracowała jako nauczycielka wraz ze swym mężem Władysławem Roczniakiem.
(fot. z arch. Bohdana Boguszewskiego)
Poniżej fragmenty kroniki szkoły w Niedzieliskach napisanej odręcznie przez Władysława Roczniaka traktujący o powstaniu szkoły na Wygodzie oraz objęciu szkoły i przeprowadzce do Niedzielisk .
Państwo Roczniakowie do końca swojej aktywności zawodowej pracowali w Niedzieliskach. Na zdjęciu Sylwestra Roczniak z d. Bałka (w środku) i mąż Władysław (u góry, pierwszy z lewej - zdjęcie zrobione przed 1973r.) w otoczeniu młodzieży i nauczycieli ze szkoły w Niedzieliskach.
(fot. z arch. Bohdana Boguszewskiego)
Zagłębiając się w mroki historii wraz z nowo odkrytymi faktami najczęściej pojawia się jeszcze więcej pytań. Tak jest i w przypadku rodziny Boguszewskich. Na nagrobku rodziny Boguszewskich w Krakowie wymieniony jest również Bogdan Boguszewski, brat ks. Bruno Boguszewskiego. Okazuje się, że przez długie lata pracował, jako nauczyciel historii, w Technikum Łączności w Krakowie i przez swoich uczniów został zapamiętany jako nieszkodliwy, trochę nieporadny starszy pan. Zresztą, najlepiej oddaje to załączony tekst.
Gdy pierwszy raz przeczytałem „To straszne. Powiesili przodka” nie przywiązałem do tego zdania znaczenia. Dzisiaj, gdy wiedzę o rodzinie Boguszewskich usystematyzowałem nie wykluczam, że Bogdan Boguszewski wypowiedziane zdanie traktował wręcz dosłownie. Możliwe, że z przekazów rodzinnych wynikało, że są spokrewnieni z rodziną królewską?
Zupełnie nowym wątkiem jest znaleziona informacja, że Lucjan Rydel, syn Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczyk (państwo młodzi z Wesela Wyspiańskiego) ożenił się z Julią Boguszewską (w tej chwili rodzice nieznani). Możliwe, że to tylko przypadek, ale .... gdy w roku 1834 rodzi się pierwsze ze „strzeleckich” dzieci Antoniego Boguszewskiego to właśnie wtedy pierwsze urodziny obchodzi, urodzony i mieszkający w Strzelcach Wielkich, Lucjan Rydel, ojciec i dziadek wspomnianych wyżej Lucjanów [6].
|