Nazwiska i imiona mieszkańców Borzęcina zmarłych na choroby zakaźne w latach 1800–1918
(Lucjan Kołodziejski)
2021-04-10
Nazwiska i imiona mieszkańców Borzęcina
zmarłych na choroby zakaźne w latach 1800–1918
Częścią naszej tożsamości jest imię i nazwisko, które łączy nas z przodkami, a jednocześnie pozwala wyodrębnić z tłumu. Odnosi się to tak do żywych jak i zmarłych. Masowe zgony na skutek chorób epidemicznych, szczególnie w XIX w., budziły lęk i przerażenie, a cmentarze epidemiczne były miejscami przywołującymi złe emocje. O istnieniu cmentarzy epidemicznych często świadczyły samotne, dębowe krzyże bez jakichkolwiek inskrypcji. Z czasem i krzyże ulegały zniszczeniu na skutek działania czynników atmosferycznych. W Borzęcinie do dnia dzisiejszego nie zachował się ani jeden. Zmarli ocaleli jednak,gdyż ich dane osobowe miał obowiązek zapisać proboszcz w Liber Mortuorum. Pragnę przypomnieć ich z imienia i nazwiska, gdyż mają do tego prawo. Uważam, że my, żyjący, mamy wręcz obowiązek przypominania i pamiętania o nich. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy nie zachowały się cmentarze i groby.
Bezimienny krzyż na cmentarzu w Borzęcinie Górnym
Przygotowując tabelaryczne zestawienie nazwisk osób zmarłych w latach 1800-1918 na choroby epidemiczne, przepisałem je z księgi zgonów w oryginalnym zapisie, imiona przetłumaczyłem z łaciny. Odmienność form zapisu nazwisk widać szczególnie w pierwszej połowie XIX w. W dwu przypadkach zmarłym osobom nie wpisano nazwiska, a w jednym - imienia. Analiza pozwala wyodrębnić najbardziej typowe nazwiska występujące w Borzęcinie. Mobilność społeczności borzęcińskiej do czasu zniesienia pańszczyzny 15 maja 1848 r. była minimalna. Związki małżeńskie najczęściej zawierane były wśród mieszkańców tej wsi. Dopiero przełom XIX i XX w. spowodował niewielki napływ z zewnątrz ludzi noszących inne nazwiska. Inną sprawą jest zanikanie niegdyś popularnych nazwisk na skutek śmierci ich nosicieli, a także emigracji i migracji. Wprowadzona przez austriackiego zaborcę obowiązkowa numeracja domów jest dla demografii historycznej Borzęcina wielkim ułatwieniem. Wcześniejszy system łanowy jak i staropolskie księgi metrykalne nie dają możliwości tak dokładnego śledzenia zmian miejsca zamieszkania poszczególnych osób. Gdy dom zmieniał właściciela, numer porządkowy budynku pozostawał ten sam. Dzięki temu i zapisom w księgach kościelnych, od 1784 r., kiedy to wprowadzono numerację domów, można w miarę precyzyjnie podać nazwiska mieszkańców poszczególnych domostw. Biorąc pod uwagę fakt, że po pierwszym nadaniu numerów domom w kolejności od obszaru dworskiego na lewym brzegu rzeki w kierunku północnym aż do granic wsi, a następnie z powrotem od granicy wsi na prawym brzegu rzeki na południe, można w pewnym stopniu ustalić ich lokalizację. Niestety, w latach późniejszych numery nadawane były nie według położenia domów, ale chronologicznie w miarę budowy, wobec czego lokalizacja ich jest utrudniona. W 1950 r. zmieniono dawną numerację.
Określenie wieku zmarłych podawane było po łacinie, gdyż w tym języku prowadzono zapisy. Stosowano pełne nazwy lub ich skróty: annus (rok), mensis (miesiąc), septem (tydzień), dies (dzień), hora (godzina). W przedstawionym poniżej wykazie wiek określany jest w latach, rzadko w miesiącach, tygodniach i dniach, wtedy stosowałem skróty: miesiąc-m, tygodnie-t, dni -d. Przyczyny zgonu zapisywano także po łacinie.
Prezentowany wykaz zmarłych na epidemie i choroby epidemiczne sporządzony został na podstawie Liber Mortuorum z lat 1800-1918 oraz Status Animarum Parafii pw. Narodzenia NMP w Borzęcinie Górnym oraz Status Animarum Parafii pw. NMP Królowej Polski w Borzęcinie Dolnym. więcej » (pdf, 850 KB)
Lucjan Kołodziejski
|