Brzeskie ślady na Wystawie Powszechnej w Wiedniu w 1873 r. (Cz. I)  (Krzysztof Bogusz)  2021-09-06

W 1873 r. w Wiedniu odbyła się w Wystawa Powszechna. Udział polskich przedsiębiorców pochodzących z terenu zaborów, którzy wzięli udział w tym prestiżowym przedsięwzięciu opisywał Agaton Giller w zbiorze listów zatytułowanym „Polska na Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 r.” wydanym we Lwowie w tym samym roku. Wzmianki dotyczące m.in. Jana Goetza można znaleźć w Leksykonie biograficznym Światowej Wystawy w Wiedniu 1873 autorstwa Heinricha Fraubergera. Jej egzemplarz dostępny jest na stronie Wiedeńska Biblioteki Cyfrowej [1].

Wystawy światowe XIX wieku powstały w tradycji encyklopedycznej jako próba ogólnego udokumentowania postępu ludzkości. Były to początkowo wydarzenia zarezerwowane dla Londynu (1851, 1862) i Paryża (1855, 1867). Piąta wystawa światowa odbyła się od 1 maja do 31 października 1873 w Wiedniu. Powierzchnia udostępniona w Wiedniu na wystawę była około pięciokrotnie większa niż powierzchnia Wystawy Światowej na Polach Marsowych w Paryżu pięć lat wcześniej. Swoje produkty zaprezentowało łącznie około 53 000 międzynarodowych wystawców. Wśród nich jak się okazuje nie zabrakło przedstawicieli z Galicji i ówczesnej Powiatu Brzeskiego. Co ciekawe lokalny przemysł i wytwórstwo reprezentował nie tylko magnat piwowarski w osobie Jana Goetza, ale np. rzemieślnik z Woli Dębińskiej wytwarzający buty dla chłopów. Osobnego działu polskiego z wiadomych względów nie było. Polacy biorący udział wystawie zasilali ekspozycje trzech państw zaborczych i tam trzeba było ich szukać. Rodzimi publicyści dawali wyraz goryczy z powodu braku narodowej reprezentacji w tym powszechnym przeglądzie przemysłu i sztuki. Dobitnie to widać we wspomnianych powyżej listach Agatona Gillera, o których napisze w kolejnym artykule.

Tak wyglądały zabudowania Browaru Okocim w 1873 roku [1]

Skany stron ze wspomnianego Leksykonu wystawy dotyczących Jana Ewangielisty zamieszczam poniżej. Może ktoś z czytelników znajdzie czas aby je przetłumaczyć.

Jubileuszowa strona internetowa Wystawy Światowej w Wiedniu 1873 [2]

Z okazji 140-lecia Wystawy Światowej w Wiedniu Austriacka Akademia Nauk przygotowała w 2013 r. wirtualną wystawę pozwalającą na przegląd wybranych obiektów, wystawców, eksponatów i osobowości. W zakładce "Kto jest kim targów światowych” [3], można znaleźć biogram Jana Ewangelisty Goetza, który przytaczam poniżej:

GÖTZ, Johann Ewangelista Edler von Okocim

* Langenenslingen, Księstwo Hohenzollern-Sigmaringen (D), 6 listopada 1815
† Brzesko, Galicja (PL), 14 marca 1893

Johann Ewangelista Götz (pol. Jan Ewangelista Götz) pochodził z dynastii piwowarskiej. Był synem piwowara Antona Götza i jego żony Josephine Götz, ojcem przedsiębiorcy browarniczego i mecenasa barona Jana Albina Götz von Okocim (1864–1931), dziadkiem przemysłowca, polityka i bojownika ruchu oporu Antoniego Jana Götz-Okocimskiego (1895 –1962); żonaty z Albiną Götz.

Po ukończeniu szkoły w Langenenslingen i Wilfingen, Götz uczył się browarnictwa od ojca w latach 1830-1837, a także w Wirtembergii i Bawarii. W latach 1837-1845 pogłębiał swoją wiedzę w firmie Klein-Schwechat Antona Eugena Georga Drehera (1810-1863). W 1845 r. wraz z Josephem Neumannem (zm. ok. 1852) i Julianem Kodrębskim był współzałożycielem prywatnego browaru parowego lager w Okocimiu, pierwszego browaru w Galicji produkującego lagera. W 1852 roku Götz nabył udziały w całej firmie i majątku Okocimia.

W ciągu kilku lat stanął na czele prężnie rozwijającej się firmy, która nie tylko sprzedawała lager w Galicji, ale także eksportowała go za granicę - na Śląsk pruski, do Rosji i księstw naddunajskich Mołdawii i Wołoszczyzny.

Sukces firmy Götza miał decydujący wpływ na powstanie i rozpowszechnienie browarów jasnego piwa w całej koronnej Galicji. Dzięki modernizacji technicznej i rozbudowie swojej firmy w latach 60. XIX wieku - rozbudowie kolei fabrycznej do transportu materiałów, zastosowaniu nowych maszyn (1864), przejęciu dwóch krakowskich browarów (1865). Götz osiągnął ogromny wzrost produkcji o 45 000 litrów przy przejmowaniu w latach 50. XIX wieku do 900 000 litrów piwa w roku targów światowych. Od 1873 r. był członkiem komitetu międzynarodowego zgromadzenia piwowarów. Götz zasłużył się także szczególnie budując szkoły i zakładając różne fundusze charytatywne. W 1864 r. został odznaczony złotym Krzyżem Zasługi Cywilnej z Koroną oraz w 1869 roku krzyżem komandorskim Orderu Papieża Świętego Sylwestra. W 1908 został podniesiony do stopnia barona.

Götz pojawił się jako wystawca jeszcze przed rokiem 1873. Jego produkty zostały nagrodzone dużym srebrnym medalem na wystawie rolniczej w Wiedniu w 1866 i we Wrocławiu w 1869. W 1873 r. był członkiem Krakowskiej Komisji Wystawy Światowej i wystawiał w Wiedniu nie tylko znakomite piwa typu lager, ale także statystyki, plany, książki o procesie warzenia piwa oraz wizerunki swojej fabryki w Okocimiu, prezentując produkcję i sztukę warzenia piwa z perspektywy historycznej. Browar parowy Jana Goetza otrzymał Medal Postępu za ekspozycję we wschodniej hali rolniczej, najwyższą nagrodę przyznaną przez międzynarodowe jury na Wystawie Światowej w Wiedniu.

Piśmiennictwo:

1. Heinrich Frauberger, "Leksykon biograficzny Wystawy Światowej w Wiedniu 1873", wyd. von Engel i Rotter
2. Jubileuszowa strona internetowa Wystawy Światowej w Wiedniu 1873
3. "Kto jest kim targów światowych”, na Jubileuszowej strony Wystawy Światowej (link powyżej)

Opracował: Krzysztof Bogusz

---