Zapomniana figurka na cmentarzu epidemicznym w Borzęcinie – Jackówce  (Lucjan Kołodziejski)  2021-11-10

Epidemie (cholery, dezynterii, kokluszu …) w XIX w. nawiedzały Borzęcin wielokrotnie. Ich skutkiem było powstanie tzw. cmentarzy epidemicznych, więcej», w których doraźnie grzebano zmarłych. Właściwie były to doły grzebalne które po wygaśnięciu epidemii zasypywano i stawiano drewniany, dębowy krzyż. Trudno, bez kwerendy źródłowej w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie określić dokładną datę ich powstania, liczbę i położenie.

Jeden z takich cmentarzy znajdował się w Borzęcinie, części wsi zwanej Jackówką. Grzebano tam chorych zmarłych na epidemie cholery w 1831 roku. Po jej ustąpieniu zasypano dół i zapewne postawiono krzyż. W 1865 r. na tym miejscu postawiona została kamienna figura rozwijającego się wówczas spontanicznie kultu Serca Pana Jezusa. Składa się on z kwadratowej podstawy zakończonej profilowanym gzymsem. Powyżej znajduje się cokół z wyrzeźbionymi reliefami. Autorem figury wykutej w białym piaskowcu był Martyński Jan Adeodatus (Adeodat) - (ur.1833 - zm. 1895), prowadzący zakład kamieniarski w Borzęcinie od ok.1858 roku aż do śmierci.

Na jego przedniej stronie widnieje postać św. Małgorzaty Marii Alacoque, mistyczki, znanej z propagowania nabożeństwa ku czci Najświętszego Serca Jezusowego. Relief przedstawia też jej atrybuty: smok, gałąź palmowa, prawą ręką wskazuje na serce. Po jej lewej stronie znajduje się postać św. Rozalia z Palermo. Była patronką mająca chronić modlących się do niej od zarazy i chorób zakaźnych. Przedstawiona została z jej atrybutami czyli: wieńcem z róż, grotą w której mieszkała i dyscypliną do biczowania. Relief św. Jana Chrzciciela nawiązującego do imienia patrona. Było to wówczas standardową procedurą. Rzeźbiarz również jego relief przedstawił z typowymi atrybutami: wielbłądzią skórą, barankiem u stóp i krzyżem.

Odczytanie napisu epitafialnego sprawia pewne kłopoty. Zielonkawy nalot utrudnia odczytanie 2 słów. Figura była już restaurowana. Postępująca erozja piaskowca uszkodziła wyrytą inskrypcję. Imiona św. zapisane zostały po łacinie i z błędami.

Figura Serca Pana Jezusa,
(fot. z dnia 6.11.2021 r.)

Na przedniej ściance cokołu umieszczono inskrypcję (zdjęcie poniżej):

Jan Purchla s. Jana
Fondatorowie
RP 1865

(fot. z dnia 1.11.2021 r.)

Fundator, Jan Purchla urodził się 12.05.1835 r. w domu nr 131. Jego rodzicami byli: Jan Purchla i Marianna Makowska. Pole na którym zlokalizowano cmentarz epidemiczny, było chyba też własnością Jana Purchli – seniora. Zapewne spoczywa na nim jego siostra, zmarła na epidemię cholery w dniu 15 lipca 1831 r., licząca 63 lata Katarzyna Purchla. 16.10.1854 r. Jan Purchla junior w wieku 19 lat zawarł związek małżeński z Marianną Pudełko lat 17. Mieli co najmniej 3 córki, Honoratę, Karolinę i Rozalię, która zmarła 10.02.1874 r. w wieku 5 lat na epidemię tyfusu/dur brzusznego.Honorata wyszła za mąż za Franciszka Makowskiego w 1898 r. To już jest jednak inna historia … .

Św. Jan (St. Jan)	Św. Małgorzata (St. Margożen(t?)a)	św. Rozalia (St. Ro(l?)aua)

Apel

Figura ta powoli, a systematycznie przechyla się podnoszona przez korzenie lipy posadzonej zapewne w czasie powstawania figury ok. 1865 r. Pozostawienie jej w takim stanie nieuchronnie doprowadzi do jej przewrócenia się i poważnych uszkodzeń. Wraz z obecnym właścicielem tegoż pola Edwardem Miką i Stanisławem Czesakiem planujemy podjąć prace ratunkowe pozwalające zachować ja w dotychczasowej formie.

(fot. z dnia 6.11.2021 r.)

Pierwszym etapem będzie wyprostowanie jej do pozycji pionowej. Drugim wykonanie renowacji i pomalowanie. Zapraszamy wszystkich chętnych do współpracy. Szczególnie apel ten kierujemy do Żywego Różańca z terenu Jackówki, Starej Wsi oraz wszystkich pozostałych z terenu Parafii Borzęcin Górny.

Lucjan Kołodziejski