Samudaripen w Lesie Radłowskim i Bielczy   (Lucjan Kołodziejski)  2022-01-04

Na terenie cmentarza parafialnego w Borzęcinie Dolnym spoczywają Romowie rozstrzelani w Radłowskim Lesie w lipcową sobotę 1942 roku. Policją Granatową z posterunku w Borzęcinie dowodził polski (?) żandarm Wiktor Hentschke. Zamordowano wówczas 29 osób: 21 dzieci, 5 kobiet i 3 mężczyzn pochodzących z rodzin Cioroniów, Chmielewskich, Kwiatkowskich i Majewskich [1]. Nazwiska wskazują, że pochodzili oni ze szczepu Polska Roma. Pogrzebani zostali w miejscu kaźni, w dole wykopanym przez zmuszonych do tego miejscowych mieszkańców. Ofiary zbrodni ekshumowano w 1959 r. i przeniesiono na cmentarz parafialny w Borzęcinie Dolnym.

Natomiast nieopodal miejsca, gdzie dokonano ich egzekucji, w 2011 r. odsłonięto pomnik wykonany przez romską artystkę Małgorzatę Mirgę-Tas upamiętniający ofiary zbrodni. W roku 2017 dokonano wtórnej ekshumacji szczątków pomordowanych Romów. Przeniesiono je na bardziej eksponowane miejsce na cmentarzu, a nad miejscem ich pochówku ustawiono kamienny pomnik autorstwa romskiego artysty z Węgier Andrasa Kallay’a. Uroczystość odsłonięcia pomnika miała miejsce w lipcu tego roku, w czasie dorocznego Międzynarodowego Taboru Pamięci Romów organizowanego przez Muzeum Okręgowe w Tarnowie.

Pomnik na cmentarzu parafialnym w Borzęcinie Dolnym i pomnik w lesie.

Do drugiej zbrodni na ludności romskiej doszło również w lipcu 1942 w Bielczy, w przysiółku Biedacz, gdzie niemieccy żandarmi na czele z W. Hentschke i policją granatową z Borzęcina zastrzelili co najmniej 41 osób z rodu Kwieków, ze szczepu Kelderaszy. Najmłodsza ofiara tej zbrodni miała 5 miesięcy, najstarsza – 69 lat. Ich szczątki ekshumowano w latach 50. XX w. i przeniesiono na tamtejszy cmentarz parafialny.


Lucjan Kołodziejski