Stanisław Cisek z Brzezowca i brzescy ochotnicy na wojnę polsko-bolszewicką  (Krzysztof Bogusz)  2023-09-16

W Archiwum Fotografii Ośrodka KARTA możemy odnaleźć 3 zdjęcia z kolekcji Bronisławy Pastwińskiej TUTAJ» [Dostęp: 2023-09-16]. Kolekcję tworzą fotografie z lat 20.- 40. pochodzące z archiwum rodzinnego, brzeszcanina Stanisława Cioska. Znajdują się tu m.in. zdjęcia grupowe maturzystów z Gimnazjum w Brzesku z 1923 r. oraz zdjęcie ochotników z Brzeska, którzy wzięli udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r., a także portret Stanisława Cioska wykonany w 1943 r. podczas zesłania do łagru w ZSRR. Kolekcję udostępniła córka Stanisława Cioska - Bronisława Pastwińska.

Historię rodziny Stanisława Ciska opisał, na stronie internetowej Związku Sybiraków Zarządu Głównego, jego zięć Roman Pastwiński [Dostęp 2023-09-16]:

"Stanisław Ciosek urodził się w Brzezowcu koło Brzeska w 1904 r. Był ochotnikiem w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Studia ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim i od 1928 r. był nauczycielem matematyki w Seminarium Nauczycielskim w Pszczynie, a od 1938 r. w tamtejszym Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego.

Społecznie pracował jako sekretarz Związku Rezerwistów na powiat pszczyński, działał też w Lidze Ochrony Powietrznej Państwa. Z tych powodów znalazł się na liście do rozstrzelania po wkroczeniu Niemców. Ostrzeżony jednak przez niemieckiego konfidenta, zdołał 1 września 1939 r. opuścić z rodziną Pszczynę. Uchodził przed frontem aż na Wołyń. Pozostali z listy, powstańcy śląscy i harcerze, zostali rozstrzelani i pochowani na uroczysku „Trzy Dęby”.

W czerwcu 1940 r. Stanisław Cisek został wraz z żoną i dwojgiem małych dzieci zesłany na Sybir w miejscowości Potasznia, powiat Kostopol. Tam w permskiej obłaści (Majkor, Kudymkar) pracował ciężko w hucie żelaza, potem jako pomocnik maszynisty na kolei, wreszcie jako woźnica. Bywał aresztowany za odmowę przyjęcia sowieckiego obywatelstwa oraz jako mąż zaufania z upoważnienia polskiej ambasady w Kujbyszewie.

W 1944 r. został przesiedlony z rodziną do sowchozu w Raskatowie nad Wołgą, saratowska obłaść. Tutaj w 1945 r. został aresztowany i zasądzony na 5 lat łagru. Po zwolnieniu, przez dwa lata pracował w kołchozie. Ambasada polska w Moskwie odmówiła mu wszelkiej pomocy w staraniach o powrót do kraju. Władze sowieckie zaś zgodę na powrót do Polski uzależniły od przyjęcia ich obywatelstwa. Wobec szantażu, zgodził się. Otrzymał wówczas pozwolenie „na odwiedzenie” w Polsce żony i dzieci. Powrócił w 1952 r. Podjął znów pracę w Liceum Ogólnokształcącym, w którym nauczał aż do emerytury w 1969 r.

Przez pierwsze lata żył w ciągłym niepokoju przed odesłaniem do Rosji, gdyż co pół roku musiał meldować się w konsulacie sowieckim w Krakowie. Obywatelstwo polskie przywrócono mu dopiero po 1956 r."

Pierwsze zdjęcie zostało wykonane w maju 1943 w miejscowości Kudymkar w Permska obłasti na terenie ZSRR, gdzie Stanisław Cisek został deportowany.

Drugie zdjęcie to fotografia maturalna z 16 czerwca 1923 r. Wg. opisu wszyscy uczniowie byli ochotnikami w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Stanisław Cisek stoi w drugim rzędzie pierwszy od lewej.

Wykaz absolwentów Liceum i Gimnazjum w Brzesku wg. liceum.brzesko.pl [Dostęp 2023-09-16]

Z kolei trzecie zdjęcie to portret grupowy ochotników, którzy pomiędzy czerwcem a sierpniem 1920 wstąpili w ramach akcji mobilizacyjnej do Armii Ochotniczej generała Józefa Hallera. Po zwolnieniu ze służby wojskowej zawiązany został brzeski Komitet pod przewodnictwem starosty Dr. Spiessa. Zdjęcie wykonane zostało po uroczystym przyjęciu, na którym ochotnicy ubrani byli w wojskowe mundury. Wśród zgromadzonych obecny jest m.in. Stanisław Kaczorowski (trzeci od prawej w najwyższym rzędzie) oraz szesnastoletni Stanisław Cisek (trzeci od lewej w najwyższym rzędzie), który wówczas był kurierem.

W 2010 r. w Pszczyńskim liceum upamiętniono profesora Stanisława Ciska pamiątkową tablicą.

(źródło: Strona Internetowa Związku Sybiraków Zarządu Głównego)

Treść tablicy:

STANISŁAW CISEK
1904–1996
OCHOTNIK WOJNY
POLSKO-BOLSZEWICKIEJ 1920
SYBIRAK I ŁAGIERNIK 1940–1952
PROF. MATEMATYKI
SEMINARIUM NAUCZYCIELSKIE
LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE
IM. BOLESŁAWA CHROBREGO
W PSZCZYNIE

26 XI 2010

Ale to nie jedyna forma jego upamiętnienia. Stanisław Cisek był nauczycielem matematyki w „Chrobrym”. Jego marzeniem było kształcenie młodzieży polskiej nie tylko na ludzi światłych o wysokiej etyce i kulturze, ale także dumnych ze swojej polskości. Aby uczcić pamięć zmarłego i dopomóc w spełnieniu się tego marzenia, rodzina Stanisława Ciska z synem Andrzejem na czele utworzyła fundację, która począwszy od roku szkolnego 2015/2016 przyznaje nagrodę w wysokości 5 tys. złotych odznaczającym się tymi zaletami absolwentom szkoły. Warunkiem otrzymania nagrody są wysokie wyniki w nauce oraz wysokie wyniki z egzaminu maturalnego, (źródło: Tutaj »). [Dostęp 2023-09-16].

Opracował: Krzysztof Bogusz