| W ramach Brzeskich Lekcji Historii tym razem niezbyt liczną, chyba ze względu na warunki pogodowe, grupę słuchaczy UTW gościł bardzo sympatyczny gospodarz, ksiądz Stanisław Boryczka - proboszcz parafii pod wezwaniem świętego Bartłomieja Apostoła w Porębie Spytkowskiej. O dziejach tej miejscowości oraz o kościele parafialnym opowiadał, jak zwykle bardzo ciekawie, stały nasz prelegent – Jerzy Wyczesany. Okocim, Jasień, Pomianowa, Poręba Spytkowska to miejscowości bardzo ważne dla historii Brzeska, bowiem zanim powstało, one były już znakomicie zagospodarowane. Dało to asumpt Spycymirowi Leliwicie, aby na części gruntów Pomianowej Woli założyć nasze miasto. Historia Poręby Spytkowskiej zaczęła się w neolicie, czyli około 5 tysięcy lat przed naszą erą, a świadczą o tym wykopane na terenie wsi przedmioty z tamtej epoki. Obecne położenie miejscowości pochodzi z czasów Spycymira Leliwity (XIV wiek), kiedy wykarczowano tutaj dużo lasu, stąd pierwszy człon nazwy. Założenie miejscowości datuje się na rok 1282, a jej właścicielem jest klasztor w Staniątkach, od którego Spycymir odkupuje wieś w 1321 roku. Spycymir to protoplasta potężnego rodu, który z czasem rozdzielił się na Tarnowskich herbu Leliwa i Melsztyńskich tego samego herbu. I właśnie w ich rękach do początku XVI wieku będzie znajdowała się Poręba Spytkowska (od Spytka z Melszyna). W 1512 roku Jan Melsztyński odda ją swemu zięciowi Pawłowi Czernemu. Poręba przechodzi w XVII wieku w ręce Stanisława Lasockiego z Brzezin, później Jordanów, Lubomirskich, Potockich, by następnie tak ona jak i cały teren trafił do tzw. Funduszu Kościelnego, który zorganizowali zaborcy. W 1895 roku Porębę nabywa Jan Albin Götz, który będzie miał tutaj jeden z najważniejszych swoich folwarków. W rękach tej rodziny miejscowość pozostanie do wybuchu II wojny światowej. Poręba Spytkowska dość wcześnie posiadała szkołę, zapewne parafialną, bo jest ona wzmiankowana już w 1596 roku. Natomiast Jan Albin Götz ufundował szkołę wybudowaną w stylu neogotyckim (dzisiaj mieści się w niej przedszkole), stanowiącą kolejny świetny przykład tego rodzaju budownictwa na naszym terenie. Parafia w Porębie powstała już w XIII wieku, zatem wcześniej niż w Brzesku. Musiał istnieć też kościół, najpierw drewniany, który prawdopodobnie spłonął, a na jego miejscu wybudowano, początkowo być może małą kamienną kapliczkę, a potem kościół, też wybudowany z kamienia, w którym przyszło nam słuchać wykładu Jerzego Wyczesanego. Świątynia jest orientowana, czyli prezbiterium jest skierowane na wschód. Kościół parafii św. Bartłomieja Ap. w Porębie Spytkowskiej Kościół, sam w sobie nie przedstawia większej wartości architektonicznej. Jest to skromna, typowo wiejska budowla jakich wiele, ale w tej skromności jest coś szczególnego, co różni ten kościół od innych. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z roku 1565, ale na pewno powstał wcześniej, a świadczyć może o tym właśnie jego charakterystyczna budowa, a mianowicie potężne szkarpy spinające od strony wschodniej jej gotycką bryłę. Na prowincji jeszcze długo utrzymywał się ten styl, chociaż w wielkich miastach budowano już inaczej. Kościół nie jest wysoki, jest przysadzisty, niewielki, a składa się z węższego prezbiterium, prostokątnej nawy głównej oraz starej zakrystii, znajdującej się od strony północnej, które stanowią najstarsze części świątyni. Półokrągłe łuki sklepienia i półokrągłe okna świadczą o tym, że jednak i tutaj „zapukał” nowy, renesansowy, styl architektoniczny.  |  |
W zakrystii zachowało się sklepienie kolebkowe, w nawie głównej i prezbiterium był strop płaski (obecny, kasetonowy, wprawiono w latach siedemdziesiątych XX wieku; poprzedni groził zawaleniem). Wyposażenie kościoła jest skromne, chociaż w jego zbiorach znajdują się szesnasto- i siedemnastowieczne ornaty czy też gotycko-renesansowy kielich, przykład wspaniałego kunsztu krakowskich rzemieślników. Jednak najwspanialszym znajdującym się tutaj dziełem sztuki jest krucyfiks z drugiej połowy XV wieku posiadający cechy dłuta Wita Stwosza. Warto zwrócić także uwagę na późnorenesansową chrzcielnicę pochodzącą z 1620 roku, a także na renesansowy zamek w drzwiach, przykład ówczesnej ślusarskiej roboty. Reszta wyposażenia pochodzi z XIX wieku i posiada cechy barokowo-klasycystyczne: ołtarz główny, ołtarze boczne, ambona i prospekt organowy. Zawieszone obecnie na ścianach kościoła dwa obrazy wcześniej zdobiły strop. Jeden przedstawia Trójcę Świętą, drugi Ostatnią Wieczerzę. Do dziś nie udało się ustalić ich autora; być może jest nim Michał Tarczałowicz. Obok kościoła znajduje się zabytkowa dzwonnica, która powstała prawdopodobnie razem z kościołem, czyli w XVI wieku, chociaż niektórzy znawcy przedmiotu datują ją na wiek XVIII. Jednak bez względu na tę różnicę dzwonnica jest największą budowlą tego typu w Małopolsce i zarazem wspaniałym przykładem architektury drewnianej. Posiada słupową konstrukcję, deskowe oszalowanie, wieńczy ją izbica, a tę z kolei namiotowy daszek. Podwieszony w niej dzwon ufundował w początkach XVII wieku Stanisław Lubomirski. Spotkanie w Porębie Spytkowskiej zakończyło zrobienie wspólnego pamiątkowego zdjęcia. W oparciu o wykład Jerzego Wyczesanego opracował Jacek Filip. |