| Rozwaliny zamku Melsztyńskiego - opis z roku 1866.
Spytek wojewoda krak. około r. 1387 wybudował na skalistem wzgórzu nad Dunajcem wielkim kosztem zamek obronny (w pobliżu odwiecznego grodziska, wspominanego jeszcze jako ruina w aktach XVI wieku), nazwany od młynów u spodu nad Dunajcem leżących Melsztynem. Od tego to zamku pomieniony Spytek przybrał nazwę Melsztyńskiego. Ostatni po mieczu z tego rodu Wincenty Melsztyński sprzedał ten zamek siostrze swej Annie, żonie Mikołaja Jordana z Zakliczyna zmarł r. 1521. Syn tegoż, Wawrzyniec Spytek Jordan, zmarły roku 1568 bez męzkiego potomka, zostawił tylko córki Magdalenę Sobkowa i Barbarę Zborowską kasztelanowę biecką, które zrazu wspólnie Melsztyn posiadały a następnie podzieliły się nim. Na początku XVII wieku dostał się w posiadanie Tarłów, a również po kądzieli na początku XVIII wieku do Lanckorońskich, których majątek dotąd stanowi. Roku 1771, podczas Konfederacyi Barskiej, obrócony w perzynę, przestał być mieszkalnym - a odtąd stał się łomem kamienia do budowli sąsiednich wsi. Jedynem źródłem do poznania dziś, czem był zamek ten w przeszłości, jest: dział imion wszystkich Melsztyńskich uczyniony w grodzie krakowskiem dnia 23 Czerwca 1597 między Magdaleną z Jordanów Sobkową a Barbarą z Jordanów Zborowską, który w wiernej posiadamy kopii. Znajdujemy tutaj wymienione: średnie pańskie budowania na zamku melsztyńskim, w których dom wielki a rzędem gmaszek pouboczni podle kaplicy - ganek + filary do koła przez dwa piętra - a drewniany w koło do izby jadalnej w przeciwnej wieży, którą zowią pierwszą. Wspomniane jest także zwierzchnie budowanie małe i wielkie a pokoje noszą nazwy: izba niemiecka, izba Lipskiego, izdebka Skołka, kownata libraryey, piwnica w jednem zamknieniu zwana jest Piącie sklepy. Wieża, która do dziś dnia w części dochowała się, nosi nazwę wieży wysokiej, a była też i wieża niżna, gdzie brama się znajdowała a od niej szedł mur do pierwszej wieży z furtką. Przed zamkiem stał kościół św. Krzyża.  Objaśnienie tablic. A. Plan ruin zamku; a) miejsce dawnych gmachów mieszkalnych z których pozostało tylko oskarpowanie silne, niegdyś dla zyskania większej przestrzeni pod budowę uskutecznione i małe kawałki właściwych ścian budowli; b) wieża wysoka z kamienia zmurowana, której blisko trzy pozostały ściany; c) mur ze strzelnicami d) studnia lub poterna e) wjazd dzisiejszy; f) zabudowanie włościańskie.  B. Widok jeometryczny ruin. C. K. Szczegóły muru fortecznego. D. Okno wysokiej wieży (donjon). G. H . Przekroje tejże z dopełnieniem całości. I. K. Plan wieży. L. Widok ruin od wschodu. Źródło: Władysław Łuszczakiewicz "Zabytki dawnego budownictwa w Krakowskiém. Zeszyt II i III.", 1866 (pisownia oryginalna). Publikacja została pobrana ze stron Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej. Nadesłał: Mariusz Gałek |