21 maja Uniwersytet Trzeciego Wieku w Brzesku gościł Iwonę Zawidzką, etnografa i kustosza Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni, która wygłosiła prelekcję na temat takich obiektów kultu religijnego, jakimi są przydrożne krzyże i kapliczki.
Jak na wstępie zaznaczyła pani Iwona, obecny rok jest Rokiem Kolbergowskim, stąd m.in. temat wykładu. Ten wybitny etnograf uważał, że Ziemia Krakowska to rejon najbardziej obfitujący w przydrożne miejsca kultu. Są one charakterystyczne dla świata katolickiego i prawosławnego, bo świat protestancki swoje praktyki religijne ograniczył do świątyń.
Wykład był ilustrowany zdjęciami najciekawszych obiektów. Mogliśmy zatem obejrzeć m.in. jedną z najstarszych zachowanych do dziś kapliczek, stojącą w Biskupicach Radłowskich, a pochodzącą z 1450 roku. Kapliczki fundowali miejscowi dziedzice, rzemieślnicy, wreszcie prości chłopi, a stawiane były z okazji różnych intencji: dziękczynnych, modlitewnych, jako antidotum na panujące wokół zło, pamiątki pewnych rodzin i wydarzeń, zwłaszcza szczególnie ważnych dla danego terenu.
| 
| 
|
Najwięcej przydrożnych kapliczek jest poświęconych Matce Bożej oraz Jezusowi. Wśród świętych wyróżnia się w Małopolsce Jan Nepomucen, który ma chronić przed powodzią. Dlatego nie należy się dziwić, że w miejscowościach zagrożonych tym żywiołem spotkać można jego figury, jak na przykład w Grabiu koło Bochni, dokąd figurka tego świętego została przyniesiona przez wodę. Innym ważnym patronem dla naszego regionu jest urodzony w Szczepanowie św. Stanisław, stąd także można spotkać tu wiele poświęconych mu kapliczek. Inną „popularną” postacią jest św. Florian, który, będąc patronem strażaków, ma chronić przed pożarami.
| 
| 
|
Kapliczki mają różne formy i motywy; spośród nich wyróżnia się postać Chrystusa Frasobliwego. W dawnych czasach w przydrożnych kapliczkach przechowywano krzyże pogrzebowe, a na przykład wisząca na drzewie w Rozdzielu kapliczka była miejscem, gdzie rzucano wióry z trumny, jaką robiono po śmierci człowieka. Te wióry miały zakomunikować przechodniom, iż we wsi nastąpił zgon i zmobilizować ich do modlitwy za duszę zmarłej osoby. Do dnia dzisiejszego przy figurach Matki Bożej odbywają się nabożeństwa, zwane majówkami.
Kapliczki są obecne właściwie wszędzie: przy drogach, na polach, w ogrodach, nawet na szlakach turystycznych. Nie należy zapominać, że wiele z tych obiektów wykonali wysokiej klasy artyści, jak na przykład Wawrzyniec Golonka, Piotr Dymurski, Jan Madej, Teodor Twaróg czy Wojciech Samek.
Kapliczki są dla nas wielką tradycją i wydaje się, że warto o nie dbać, bo są śladem i religijności naszych przodków, i również naszej, są po prostu świętym znakiem dla nas i dla podróżnych.
Pani Iwona Zawidzka oparła prelekcję na przykładach przede wszystkim z ziemi bocheńskiej, natomiast na zakończenie spotkania niżej podpisany przypomniał, iż zarówno w Brzesku, jak i w miejscowościach powiatu brzeskiego także mamy wiele różnorodnych kapliczek; wszystkim chętnym do ich poznania polecił stronę internetową www.brzesko.ws, zobacz »
W oparciu o wykład Iwony Zawidzkiej
opracował
Jacek Filip