Zapraszam do przeczytania ciekawego opracowania Wacława Szczepanika (historyk z Muzeum Okręgowego w Tarnowie) dotyczącego historii Sterkowca i jego mieszkańców podczas I wojny światowej. Opracowanie to powstało z inicjatywy i zostało sfinansowane przez Krzysztofa Bogusza, radnego Miasta i Gminy Brzesko. Jak widać dietę radnego można wydać na coś pożytecznego.
Zbigniew Stós
Wacław Szczepanik
Sterkowiec-Dziekanów podczas I wojny światowej
Niniejszy tekst ma za zadanie przedstawić trzy tematy związane z historią Sterkowca i jego mieszkańców podczas I wojny światowej.
Pierwszym z nich jest temat służby wojskowej poborowych z tej miejscowości podczas I wojny światowej. Opiszę pokrótce zasady rekrutacji żołnierzy do armii austro-węgierskiej, wymienię jednostki wojskowe do których kierowano poborowych z tej miejscowości oraz przeanalizuję ich szlak bojowy.
Drugi temat to działania wojenne pod Sterkowcem podczas I wojny światowej. Omówię kiedy i w jaki sposób w pierwszych miesiącach wojny przesuwał się front w tym rejonie. Szczegółowo, na podstawie zachowanych archiwaliów austro-węgierskich omówię jak przebiegały te działania i jakie jednostki brały w nich udział w drugiej połowie listopada 1914 r. Wojska austro-węgierskie usiłowały tutaj powstrzymać atak rosyjski zmierzający w kierunku Krakowa i dalej na Śląsk lub Morawy.
Trzecim aspektem, wiążącym się mocno z tematem działań wojennych jest omówienie kwestii cmentarza wojennego nr 279 ulokowanego w lesie pod Sterkowcem a opisanego jako Kriegsfriedhof nr 279 Dziekanów. Na tym cmentarzu pochowano ofiary walk z listopada 1914r.
Poszczególne tematy doczekały się w przeciągu stu lat, które minęły od opisywanych wydarzeń mniej lub bardziej dokładnego opisania. Najwięcej materiałów można znaleźć na temat cmentarza w Sterkowcu, czasami jako samodzielne wydawnictwa a częściej jako elementy większych publikacji poświęconych grobom wojennym w Małopolsce. Wymienić tutaj należy zwłaszcza trzytomowe wydawnictwo autorstwa Jerzego Drogomira, Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918),Tarnów 1999-2005. Ciekawe i na swój sposób wyczerpujące temat cmentarza w Sterkowcu, bazy źródłowej do jego dziejów oraz problemów jakie pojawiły się w pracy badawczej jest artykuł dra Mariana Stolarczyka, Cmentarz wojenny w Dziekanowie – Sterkowcu (Jego powstanie i dzieje ) na portalu www.brzesko.ws, czytaj » [1]
Temat służby wojskowej mieszkańców ziem polskich w armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej nie doczekał się jak dotychczas całościowego opracowania. Wymienić jednak w tym miejscu można kilka pozycji książkowych zajmujących się co prawda tylko aspektami ale zawierającymi przydatne informacje: M. Baczkowski, Pod czarno-żółtymi sztandarami. Galicja i jej mieszkańcy wobec austro - węgierskich struktur militarnych 1868-1914, Kraków 2003; tenże, Szarży podobnej dawno nie widziały dzieje! Ułani galicyjscy 1778-1918, Kraków 2011; J, Rydel, W służbie Cesarza i Króla: generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918, Kraków 2001.
Działania wojenne w Galicji w pierwszych miesiącach I wojny światowej najlepiej opisują dwa pierwsze tomy Österreich-Ungarns Letzter Krieg, pod red. E. Glaise-Horstenau, Wien 1931-1938. W języku polskim warto wymienić pozycję Wielka Wojna autorstwa Jana Dąbrowskiego, Warszawa 1938 a z nowszych publikacji, opartą w dużej mierze na OULK Wojnie Galicyjskiej, J. Batora, Kraków 2005.
W moim opracowaniu starałem się w jak największej mierze, zwłaszcza w części poświęconej działaniom wojennym, oprzeć na archiwaliach. Wykorzystałem w głównej mierze akta z wiedeńskiego Archiwum Wojny (Kriegsarchiv). Dla przedstawienia działań wojennych oparłem się na aktach operacyjnych 11. Dywizji Piechoty, działającej w listopadzie w rejonie Brzeska, oraz XI Korpusu do którego dywizja należała. Dla odtworzenia listy mieszkańców Sterkowca służących w armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej wykorzystałem zespoły list strat z wiedeńskiego archiwum. Posiłkowałem się ponadto aktami metrykalnymi Parafii w Szczepanowie z Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie. W Archiwum Narodowym w Krakowie oddział w Tarnowie wykorzystałem Księgę Rejestracyjną 57. pp.
Czytaj całość » (pdf - 592K)