STANISŁAW ZAGAJA (1925-2004)
Urodził się 11 maja 1925 roku w małopolskiej Szczurowej, powiat Brzesko. W 1946 r. ukończył III Państwowe Gimnazjum i Liceum im. A. Mickiewicza w Tarnowie. W latach 1946–1950 studiował na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie uzyskał dyplom magistra inżyniera nauk rolniczych ze specjalnością sadownictwo. W latach 1950–1952 pracował na stanowisku asystenta w Dziale Sadowniczym Zakładu Dendrologii i Pomologii PAN w Kórniku k. Poznania, specjalizując się w problematyce szkółkarskiej.
W roku 1953 podjął pracę w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach. W latach 1957–1959 odbywał studia doktoranckie na Rutgers University w New Brunswick (USA) zakończone doktoratem ze specjalnością sadownictwo. W roku 1962 uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego na Wydziale Ogrodniczym SGGW w Warszawie, a w 1970 r. tytuł profesora nadzwyczajnego, po czym w 1972 r. profesora zwyczajnego. W latach 1965–1967 jako pracownik FAO był dyrektorem generalnym Crop Research and Introduction Center w Izmirze (Turcja), gdzie kierował zabezpieczaniem sadowniczych zasobów genowych kraju.
W czasie pracy w Instytucie Sadownictwa (później Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa) pełnił wiele funkcji kierowniczych. Był kolejno kierownikiem Zakładu Szkółkarstwa (w latach 1953–1955), szefem Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego w Świerklańcu k. Tarnowskich Gór (1956–1958), kierownikiem Zakładu Hodowli, Oceny Odmian i Szkółkarstwa Roślin Sadowniczych (1959–1976), zastępcą dyrektora ISK ds. naukowych (1970–1984), a od 1985 r. do przejścia na emeryturę w roku 1990 dyrektorem instytutu.
Od 1970 roku był współpracownikiem Polsko-Amerykańskiej Wymiany Rolniczej sponsorowanej w USA przez Church of the Brethren, a w latach 1985–1993 był jej współdyrektorem. W roku 1983 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a w roku 1998 - członkiem rzeczywistym PAN. Pracował w Komitecie Nauk Ogrodniczych PAN od chwili jego powołania, a w latach 1978–1987 pełnił funkcję jego przewodniczącego. Był członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych, w latach 1986–1994 reprezentował Polskę w Radzie Towarzystwa. Był też członkiem Polskiego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych, a następnie także jego członkiem honorowym. Przez wiele kadencji był członkiem Rady Naukowej Instytutu, był także członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, a w latach 1972–1973 pełnił funkcję dyrektora Departamentu Nauki w Ministerstwie Rolnictwa.
Ogromny dorobek naukowy Profesora obejmuje ponad 100 publikacji naukowych, współautorstwo kilku podręczników akademickich, wielu książek i artykułów popularno-naukowych z zakresu sadownictwa. Był promotorem wielu doktorów i opiekunem kilku habilitacji. Jego wychowankami są, między innymi, prof. dr hab. Alojzy Czynczyk, prof. dr hab. Zygmunt Grzyb, prof. dr hab. Edward Żurawicz, doc. dr hab. Andrzej Przybyła, dr Józef Gwozdecki, dr Witold Kamiński, dr Tadeusz Jakubowski.
Pasją zawodową Profesora była genetyka i hodowla roślin sadowniczych. Kierując Zakładem Hodowli, Oceny Odmian i Szkółkarstwa Roślin Sadowniczych podjął trudne zadanie wyhodowania podkładek karłowych pod jabłonie, wytrzymałych na nasze surowe warunki klimatyczne. Wysiłek ten zakończył się sukcesem — otrzymał kilka podkładek o różnej sile wzrostu, które znalazły zastosowanie w uprawie jabłoni i zyskały światowy rozgłos. Są to między innymi podkładki 'P14', 'P16', 'P22', 'P59', 'P60'. Szeroko znane w Polsce są również odmiany jabłoni, nad którymi pracował - 'Ligol' czy 'Redkroft'. Profesor zainicjował i rozbudował także program hodowli śliwy, wiśni, maliny, porzeczki czarnej i truskawki. Praca nad ulepszaniem podkładek i hodowlą nowych odmian roślin sadowniczych jest dzisiaj kontynuowana w instytucie przez Jego asystentów i wychowanków.
Profesor Stanisław Zagaja był laureatem wielu wyróżnień, między innymi Nagrody V Wydziału Nauk Rolniczych i Leśnych PAN (1976 r.), Państwowej Zespołowej Nagrody I Stopnia (1978 r.) za opracowanie nowoczesnych metod produkcji owoców. W 1977 roku otrzymał list gratulacyjny Sekretarza Stanu Rolnictwa USA, a w 2000 r. Medal Oczapowskiego. Został odznaczony Krzyżami: Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz wieloma innym odznaczeniami państwowymi, resortowymi i regionalnymi.
Był wybitną osobowością, stawiał wysokie wymagania współpracownikom, ale przede wszystkim sobie. Czasami bywał impulsywny, ale zawsze był sprawiedliwy w ocenach, nie uprzedzał się, nie pamiętał doznanych urazów. Nigdy nie odmawiał konkretnej pomocy, zawsze można było liczyć na Jego przyjazną i pomocną dłoń. Będzie nam brakować cennych spostrzeżeń, krytycznych uwag i twórczych rad Profesora.
Nieodżałowanej pamięci Profesor Stanisław Zagaja zmarł 16 grudnia 2004 roku, późnym wieczorem w Skierniewicach, w otoczeniu rodziny. Na zawsze pożegnaliśmy Go 20 grudnia. Został pochowany na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach. W naszej pamięci zachowamy Go na zawsze.
źródło: www.ho.haslo.pl/article.php?id=2046
www.pan.poznan.pl/nauki/N_205_13_Saniewski.pdf
Nadesłał: Mariusz Gałek
30 listopada 2014 r.