"Ceramiczny eksperyment” – architektoniczne płyty okładzinowe z Łysej Góry.
(Bożena Kostuch)
2015-01-12
"Ceramiczny eksperyment” – architektoniczne płyty okładzinowe z Łysej Góry.
W latach 2006-2013 na portalu ukazało się kilka artykułów o nieistniejącym już budynku Kina "Bałtyk", czytaj » Szczególnie dużo informacji dotyczyło prób ratowania znajdującej się w Kinie mozaiki ceramicznej autorstwa Bolesława Książka. Niestety totalna niefrasobliwość włodarzy miasta spowodowała sprzedaż budynku w prywatne ręce a w dalszej kolejności jego całkowite zburzenie. Zniszczona została także bezpowrotnie piękna mozaika, którą przy odrobinie wysiłku ze strony decydentów można było uratować.
Kilka lat wcześniej urzędnicy "zdemontowali" (czytaj zniszczyli) mozaikę, która znajdowała się w Urzędzie Miasta (zdjęcie poniżej).
Pod koniec lat 60 ubiegłego wieku, poza w/w mozaikami, zamontowano także mozaikę ceramiczną w nieistniejącej już Kawiarni "Klubowa", należącej do PSS "Społem". Kawiarnia ta mieściła się w budynku przy ul. Mickiewicza 14. (wg niepotwierdzonych informacji, mozaika ta dalej znajduje się w tym budynku, ale jest zasłonięta płytami gipsowymi). Kolejne mozaiki ceramiczne wykonane były w budynku przy pl. Żwirki i Wigury 3 (patrz informacja w dalszej części artykułu) i w budynku Banku Spółdzielczego przy ul. Kościuszki 3. Wszystkie te mozaiki zaprojektowane zostały przez Bolesława Książka (więcej ») i wykonane w Łysej Górze w spółdzielni "Kamionka". Historią ceramicznych płytek okładzinowych, także tych powstałych w Łysej Górze, zajmowała się przez kilka lat Bożena Kostuch z Muzeum Narodowego w Krakowie. O ceramice łysogórskiej Bożena Kostuch pisała w artykule "Ceramiczny eksperyment” – architektoniczne płyty okładzinowe z Łysej Góry. Artykuł ten ukazał się w Roczniku Tarnowskim nr 16 z 2011 r., wydawanym przez Muzeum Okręgowe w Tarnowie i Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne. Za zgodą wydawcy i z pomocą autorki artykułu, jego treść można przeczytać od dzisiaj na portalu.
Zapraszam także do odwiedzenia strony internetowej prowadzonej przez Marcina Sachę wnuka Bolesława Książka. Można tam zobaczyć bardzo dobrej jakości zdjęcia wszelakich wyrobów ceramicznych powstałych w Łysej Górze (ceramika artystyczna, obrazy ceramiczne, talerze, flakony, rzeźby, kominki itp.), zobacz »
Zbigniew Stós
Od autorki artykułu
Prezentowany artykuł opublikowany został w 2011 roku, a napisany został parę lat wcześniej.
Od tamtej pory sporo się zmieniło.
Udało mi się poszerzyć swą wiedzę na temat powojennej ceramiki architektonicznej oraz zweryfikować i uściślić niektóre z zebranych danych.
Przykładowo, wiem już, że autorem dwóch kompozycji przedstawiających antyczne maski, które zdobiły fasadę Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, nie był Jerzy Sacha, lecz Otto Schier – znany i ceniony tarnowski architekt. Zdjęcie jednej z kompozycji widnieje na 100 stronie artykułu.
Efektem prowadzonych w ostatnim czasie prac będzie książka poświęcona mozaikom i ceramice architektonicznej w Małopolsce, której wydanie zaplanowane zostało przez Muzeum Narodowe w Krakowie na rok bieżący.
Niestety, nie wszystkie z wymienionych w artykule realizacje dotrwały do dnia dzisiejszego. Co gorsza, większość zdjęć ilustrujących tekst to już zdjęcia archiwalne!
Niektóre z kompozycji zostały zakryte, inne bezmyślnie zniszczono. Nie zobaczymy więc już „na żywo” dekoracji w kinie „Marzenie” w Tarnowie, ani tych, które zdobiły fasadę Teatru im. Ludwika Solskiego w tym mieście, ani nawet efektownego Orła z Jordanowa. Nie ma też już ścianki w sali posiedzeń Urzędu Miasta w Brzesku, mimo że pokrył ją ceramicznym pejzażem sam Bolesław Książek. Ten sam los spotkał niezwykle piękną kompozycję jego autorstwa, która do niedawna zdobiła poczekalnię brzeskiego kina „Bałtyk”.
Współcześni projektanci wnętrz chcą stworzyć nowe, własne aranżacje. W wielu wypadkach nie ma w nich miejsca dla „niemodnych” dekoracji ceramicznych. Jednak o ile jest szansa, że zakryte kompozycje zostaną być może w przyszłości odsłonięte, o tyle należy ubolewać nad ich skuwaniem. To przecież nasze dziedzictwo, świadectwo dbałości o dobro wspólne, to kompozycje często tworzone przez wybitnych twórców.
Czy naprawdę chcemy, by te artystyczne, unikatowe realizacje całkowicie zniknęły z naszych miejscowości? Czy naprawdę bardziej podobają nam się plastikowe panele na ścianach
i pstrokato pomalowane elewacje?
Na koniec prośba – w Brzesku znajduje się jeszcze jedna, interesująca kompozycja ceramiczna wykonana w Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze, na temat której nie udało mi się znaleźć jak dotąd żadnych informacji. Zdobi ona ściany sklepów na parterze budynku Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej przy Placu Żwirki i Wigury 3. W obu lokalach jest w dużej mierze zasłonięta przez regały, a w jednym dodatkowo pomalowana kremową farbą.
Być może ktoś z Państwa wie coś na temat tych dekoracji, a także na temat samego budynku? Będę zobowiązana za wiadomość.
Bożena Kostuch
Muzeum Narodowe w Krakowie
Styczeń 2015
|