Szkoły parafialne powołane przez czynniki kościelne, uzależnione były od biskupów tej diecezji, na której się znajdowały. Biskup sprawował więc najwyższą władzę nad szkołami parafialnymi swojej diezecezji. Wysłannik biskupa ( bądz sam biskup) wizytując poszczególne parafie miał prawo i obowiązek kontrolowania także nauki w szkole, obyczajowości i prawowierności nauczycieli. […] Według uchwały synodu prowincjonalnego arcybpa Piotra Gamrata z 1542 r obowiązkiem wizytatora było stwierdzić, czy proboszcz spełnia regularnie przypisaną kontrolę szkoły i czy skutkiem ewentualnego jego niedbalstwa nie wynikły jakieś szkody. […] Archidiakon przypomniał proboszczom i nadzorcom kościoła, że „przy każdym kościele winna być szkoła i kleryk względnie nauczyciel, który by chłopców z parafii ćwiczył w obyczajach, cnocie i nauce. [1]
Dziekanat wojnicki
Wizytowany był dość często. Pierwszy objechał go komisarz Radziwiłł, archid. krak. Krzysztof Kazimierski w roku 1597 [...] zamieścił wszędzie dokładną notatkę o istnieniu szkoły i jej uposażeniu
Brzezek
Wsz: (Brzesko Podgórne, dziś Brzesko B i 6 wsi): Kierownik szkoły Stanisław Borkowski ma dom najlepszy i 4 m pensyji od proboszcza. Wizytator nakazuje, by szkolni w niedziele po obiedzie cytowali katechizm mniejszy polski
WM: Dom szkolny dobrze pokryty, bakałarz pobiera 60 gr kwartalnie od proboszcza, a wedle swej woli opłaca kantora
WS: Kierownik szkoły Jan Kurowski, żonaty, ma dom i 8 zł pensyji od proboszcza, który o nim dobre daje świadectwo przed wizytatorem.
Wojnicz (W. i 17 wsi)
WR: Mansyonarze postanawiają kierownika szkoły,którego prezentuje scholastyk. Jest dlań dom szkolny licho zbudowany i grożący upadkiem; od proboszcza pobiera 8 zł, a z ratusza 1 m z funkcji na roli Chmorzyńskiej za towarzyszenie księdzu, idącemu z sakramentem do chorych; jest także pisarzem miejskim. Obowiązkiem jego jest opłacać kantora, któremu daje 4 zł. Obecnie pełni obowiązki kierownika Paweł z Krakowa, bakałarz artium.
WM: Bakałarz pobiera od proboszcza 2 zł kwartalnie, a sam opłaca kantora.
WT: W księdze dekretów egzekucyi wizytacyjnych zapisano pod tytułem „przeciwko bakałarzowi”: Znaleziono go niedbałym w wychowaniu młodzieży, otrzymuje więc upomnienie, aby był pilniejszym, na co ma nastawiać proboszcz w interesie dobra publicznego.
Dziekanat witowski.
Bodzęcinek (także Bożęcin, 2 wsi)
WR: Kierownik szkoły Jan ze Słupcy ma dom z małym ogrodkiem, od proboszcza pobiera 1 m pensyji i korzec żyta.
WM: Kierownik szkoły pobiera od proboszcza 48 gr rocznie a sam opłaca kantora.
WS: Kierownik szkoły Stanisław Staszowski, dyakon, nieżonaty, ma dom i pensyę od proboszcza, który o nim nie wie nic złego.
W Trz: Szkoła ma dwie izby z dwiema komorami, mieszka w niej kierownik
W Zał: „Szkoła, w której mieszka organista, z kretesem zła, zgniła upada. Roku 1751 J.O Xże Mć Biskup dał na piśmie mandat do gromad Bożęcińskiej i Bieleckiej i assygnacyą do lasów na drzewo, aby wystawili nową szkołę, ale o tym ani myślą”
Szczurowa (7 wsi)
WR: Kierownik szkoły Krzysztof ze Szczurowy ma dom w dobrym stanie z małym ogródkiem,pobiera świętopietrze jako pensyę, należy mu się dziesięcina jedna od młynarza królewskiego, zwanego Rudny, w Przyborowcu parafii szczepanowskiej, wcale mu jednak nie płacą.
WM: Kierownika szkoły opłacają świętopietrzem.
WS: Kierownik szkoły Stanisław Wieczorkiewicz ma dom osobny, pobiera po 1 obulu świętopietrza od każdej osoby nadto proboszcz ustąpił mu dziesięcinę z młyna królewskiego zwanego Rudny
W Trz: jest szkoła i kierownik.
Szczepanów (9 wsi)
WR: Kierownik szkoły Marcin z Rzezawy ma dom dobrze zbudowany z maleńkim sadem, klerykatury nie pobiera, proboszcz płaci mu 2 m pensyi.
WS: Kierownik szkoły Maciej ma dom i pensyę od proboszcza.
W Trz: Jest dom szkolny
W Sz: Proboszcz ma kantora czyli kierownika szkoły (scholirega), który pobiera 32 zł; dom jego potrzebuje naprawy. Wizytator nakazuje proboszczowi z pomocą parafian postawić szkołę dla uczenia młodzieży. W zał: Wizytator każe z domków służby kościelnej usunąć propinacyę trunków. Kantorowi poleca uczyć chłopców a obydwom kierownikom szkoły (…) słuchać wikarych we wszystkiem, co godziwe i dozwolone.
Rzezawa (6 wsi)
WR: Kierownik szkoły Jan z Brzeska ma dom w dobrym stanie z ogrodkiem i sadkiem, prócz klerykatury pobiera 2 m od proboszcza.
WM: Szkoła w złym stanie, kierownik wraz z kantorem pobiera 15 gr.
WS: Kierownik szkoły Marcin Gąsiorek ma dom, pobiera od proboszcza 2 zł a klerykatury po obulu od parafian.
W Trz:W domu szkolnym mieszka kierownik i kantor, są tam bowiem dwie izby, jedna ozdobniejsza, druga zwyczajna dla służby.
Jasień (2 wsi)
WM: Kierownik szkoły Wawrzyniec z Wojnicza ma dom w dobrym stanie z maleńkim ogródkiem, utrzymuje się z klerykatury.
WS: Jest budynek szkolny; kościół opustoszały
W Trz:Wizytator rozkazuje, by kierownik szkoły mieszkał przy kościele dla posług i dla uczenia chłopców.
Jadowniki (2 wsi)
WR: Kierownik szkoły Tomasz z Jadownik ma dom z ogrodem, wraz kantorem pobiera 4 m od proboszcza.
WM: Szkołę wybudował obecny proboszcz Piotr z Gozdowa, bakałarz artium. Kierownikowi dały 30 gr kwartalnie i obiad co niedzielę, kantorowi kwartalnie 18 gr.
WS: Kierownik szkoły Stanisław Mrozowic ma dom i 4 m wraz z kantorem od proboszcza.
W.Trz: Jest dom szkolny
Dębno (6 wsi)
WR: Kierownik szkoły Stanisław z Topolowa ma dom w dobrym stanie, od proboszcza pobiera 2 zł pensyi.
WM: Szkoła dobrze pokryta, kierownik razem kantorem pobiera 2 m pensyji rocznej.
WS: Kierownik szkoły Andrzej ma dom i 40 gr pensyi od proboszcza kwartalnie
W Trz: Jest dom szkolny.
Porąbka (6 wsi)
WR: Kierownik szkoły Wojciech z Łęk ma dom z ogródkiem, dobrze zbudowany, lecz z winy opieszałości parafian źle pokryty, proboszcz płaci mu 8 zł pensyi. Wizytator poleca proboszczowi pokryć dom szkolny.
WM: Szkoła dobrze pokryta, kierownik razem z kantorem odbiera od proboszcza 8 zł rocznie.
WS: Kierownik szkoły od lat 20, Wojciech Karaś ma dom i 8 zł pensyi od proboszcza. Wikary Szymon Simonius opowiada o proboszczu w Zakliczynie, Błażeju Kukułce, że nocami goni z kierownikiem szkoły, po mieście strzelają z rusznic i wyłamują drzwi.
W Trz: Jest dom szkolny.
Biesiadki (3 wsi)
WR: Kierownik szkoły Stanisław z Uszwi ma dom dobry z ogrodem i 2 m od proboszcza rocznej pensyi
WM: Szkoła dobrze pokryta
WS: Kierownik szkoły Maciej ma dom i pensyę od proboszcza.
W Trz: Jest dom szkolny, który wizytator rozkazuje parafianom przebudować.
Objaśnienia:
WR= wizytacyja za bisk.Radziwiłła (Jerzy Radziwiłł (1556-1600) - przypis Zb. Stós)
WM=wiz. za Maciejowskiego (biskup Samuel Maciejowski (1499-1550) - przypis Zb.S.)
WS= wiz. za Szyszkowskiego (biskup Marcin II Szyszkowski (1554-1630) - przypis Zb.S.)
WT= wiz. za Tylickiego (biskup Piotr Tylicki (1543-1616) - przypis Zb.S.)
W Trz=wiz. za Trzebickiego (biskup Andrzej Trzebicki (1607-1679) - przypis Zb.S.)
Wsz=wiz. za Szaniawskiego (biskup Konstanty Felicjan Szaniawski (1668-1732) - przypis Zb. S.)
W przytoczeniu cen oznaczono złoty polski (30 groszy) zł, grzywnę czyli markę (48 gr) m.
[1]. Z dziejów szkolnictwa parafialnego Krakowa w okresie odrodzenia str 104
źrodło DR. Stanisław Kot Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI- XVIII w Lwów 1912r
Więcej na ten temat przeczytać można tutaj »
Nadesłał: Drabant Tadeusz
Od admina: Dokładny dzień i miesiąc wydania tego opracowania nie jest mi znany dlatego wpisałem ostatni dzień roku.