Uroki mokrzyskej ziemi.  (Maria Góra)  2015-06-05

Mokrzyska jest miejscem zapewniającym mieszkańcom i przyjezdnym wyjątkową różnorodność krajobrazową i architektoniczną. 

Znajduje się tutaj wiele zabytkowych, przydrożnych kapliczek, Szlak Architektury Drewnianej, który rozciąga się wzdłuż ulicy Wiślanej.  Nieco wyżej u podnóża Pukalowej Góry przy posesji państwa Kądziołków odnowiona obecnie staraniem sołtysa wsi, radnych oraz dużego zaangażowania innych osób znajduje się zabytkowa studnia, a obok niej prześliczna figurka otoczona metalowym płotkiem.

Studnia została zbudowana na początku XX wieku dzięki staraniom wójta Antoniego Koczwary, częściowo z funduszy gminy resztę pokryli okoliczni mieszkańcy, którzy przez lata korzystali z tej studni. Dawne studnie były płytkie, miały przeważnie kształt prostopadłościanu. Cembrowinę stanowiło przeważnie drewno lub kamienie. Część cembrowiny, wystająca poza powierzchnię gruntu, wykonana była z drewnianych bali wpuszczanych w słupy związanych na węgieł. Wodę czerpano za pomocą drewnianej żerdzi, zakończonej hakiem. Żerdzie zastąpiły później żurawie, a następnie, kiedy zaczęto stosować betonowe kręgi, kołowroty.

W Mokrzyskach wodę czerpano z naturalnego źródła w tzw. Jarze-Dole (wgłębienie między Gibałówką, a środkową częścią wsi - wschodnia część). Wodę noszono w drewnianych wiadrach lub konwiach na drewnianych nosidłach. Według najstarszych mieszkańców Mokrzysk, kobiety urządzały w tym miejscu również wspólne pranie.

Odnowiona zabytkowa studnia jest głęboka. Cembrowinę w ziemi stanowi cegła, nad glebą jest to betonowy krąg. Studnia posiada kołowrót.

Po renowacji postanowiono nadać jej imię. Na zebraniu osób zainteresowanych historią Mokrzysk ustalono, iż otrzyma miano „Świętochna’’. Świętochna wymieniana jest jako właścicielka Mokrzysk już w roku 1396. Dbała ona o poszerzenie swoich włości przez co była w konfliktach z sąsiadami. W roku 1396 Świętochna z Mokrzysk przywiodła do sądu świadków w sporze z Morzką, córką Wilczka o podział dóbr dwunastu grzywien. Następnie uzyskała od swych braci stryjecznych Irmana i Pełki należące się jej trzy siedliska, karczmę, rolę opustoszałą i las na roli w Mokrzyskach. Otrzymała również dwa siedliska, karczmę, sześć ról z połową łąk i lasów w Szczepanowie. Świętochna scalała mokrzyskie dobra.

Przez wieki zmieniali się właściciele Mokrzysk. Następowały przeobrażenia społeczno-gospodarcze, które wpływały na życie mieszkańców i ich otoczenie. Morzyska pomimo tego, że nie posiada większych atrakcji turystycznych jest w swoim rodzaju urokliwą wsią. Swoją niezwykłość zawdzięcza licznym wzniesieniom, pagórkom, laskom, przylaskom, wąwozowi szczepanowskiemu, Białej Górze, stawom i łąkom. Wiosną pokrywają się one unikatowym kwieciem zawilców, kaczeńców, konwalii, fiołków, dziurawca i dziewanny. Pięknie zakwitają krzewy rzadko występującego na innych terenach sakłaku, a także korczyny, jarzębiny, kaliny i dzikiego bzu. Na wysokich miedzach obrała sobie miejsce dzika róża, obsypana jesienią czerwonymi owcami.

Na skraju lasu szczepanowskiego można podziwiać pomnik przyrody „Romeo i Julię”.

W ogrodzie szkolnym mamy drugi pomnik, głaz narzutowy.

Obrzeża lasów i przylasków oplecione są krzewami czernic i malin. Żyją w nich stada kuropatw, przepiórek, bażantów i sarenek. Dokładny obserwator może usłyszeć jak tokuje bażant, a nad drzewami szybują olbrzymie jastrzębie.

Przepięknie, szczególnie wiosną, wyglądają liczne laski brzozowe.

Z Pukalowej Góry można podziwiać panoramę bliższej i dalszej okolicy.

O historii Mokrzysk dużo dowiemy się również z przydrożnych kapliczek, figurek i krzyży. Papież Jan Paweł II powiedział takie słowa: „Człowiek bez przeszłości, nieświadomy jej, nie może budować teraźniejszości’’.

Róbmy wszystko, aby to co zostało z przeszłości Mokrzysk, nie uległo całkowitemu zniszczeniu i zapomnieniu. Przechowujmy stare pamiątki i przekazujmy młodym pokoleniom spuściznę naszych przodków.

Tekst: Maria Góra
Fot. Ala Pikulska