Stanisław Nita i Józef Leś - działacze ruchu ludowego z ziemi brzeskiej
(bap)
2015-11-20
 Stanisław Nita (1875 – 1951). Bohater tego szkicu urodził się w Szczurowej (pow. Brzesko) i w tej wsi spędził całe życie oraz prowadził średnich rozmiarów gospodarstwo. Tu ukończył 4 – klasową szkołę ludową, a potem tylko intensywnie się samokształcił oraz ukończył liczne kursy.
Z ruchem ludowym związał się stosunkowo późno, bo dopiero przed 1910 r., ale od tego momentu do dnia śmierci należał do ścisłej czołówki brzeskich ludowców. Działalność społeczno – polityczną zaczął wnet po 1900 r., gdy po ożenku został radnym gminnym.
W tym okresie był pod dużym wpływem proboszcza Walentego Dutki, który mocno popierał organizowane przez proboszcza Biecza Ludwika Pastora klerykalne Polskie Centrum Ludowe. Nita został członkiem owego PCL i przy poparciu proboszcza niebawem objął urząd wójta. Stanowisko wójta gminy jednostkowej Szczurowa sprawował do początku lat 20., a jeszcze przed 1910 r. znalazł się w PSL Jana Stapińskiego, a następnie w PSL – Piast, by od 1931 r. działać w SL. Jeszcze w PSL przed I wojną światową poznał W. Witosa i od tego momentu został jego dozgonnym zwolennikiem oraz jednym z najbliższych współpracowników w powiecie.
W latach 20. i 30. stał się jednym z czołowych przywódców brzeskich ludowców, a jako członek, wiceprezes i prezes ZP PSL – Piast i SL, na przemian z dr. Jakubem Witkiem, liderował brzeskim ludowcom. W latach 1931 – 1933 był członkiem RN SL i ponownie wszedł w jej skład w 1938 r. Po zamachu majowym zajął zdecydowanie antysanacyjne stanowisko i z tego powodu w 1936 r. przez ponad dwa miesiące przebywał w Berezie Kartuskiej, natomiast za udział w organizacji strajku chłopskiego w sierpniu 1937 r. był więziony w Tarnowie.
Pracę polityczną łączył z działalnością w samorządzie i w spółdzielczości. Radnym gminnym był do okupacji, w Szczurowej pracował w Kasie Raiffeisena (od 1924 r. Kasa Stefczyka), a także należał do grona współzałożycieli utworzonej w tej wsi Spółdzielni Mleczarskiej. Owa SM powstała wnet po 1900 r., Nita był w jej Zarządzie, a po śmierci prezesa Aleksandra Kępińskiego objął funkcję prezesa. Działał również w ruchu kółek rolniczych, zaś w Brzesku wchodził w skład władz słynnej w powiecie Spółdzielni Rolniczo – Handlowej „Miarka”.
Lata wojny i okupacji spędził w Szczurowej, należał do konspiracji spod znaku „Rocha”, ale nie zajmował w niej eksponowanych pozycji. Żywnościowo wspomagał natomiast podziemie, w tym i rodziny krakowskiej inteligencji. Po wyzwoleniu włączył się do działalności w SL – PSL i jako lider brzeskich ludowców rankiem 5 listopada 1945 r. w Jasieniu Brzeskim przejmował od powiatu bocheńskiego kondukt pogrzebowy Witosa. Zarząd Powiatowy PSL desygnował go jako swego przedstawiciela do powiatowej rady Narodowej w Brzesku; wiosną 1945 r. został jej przewodniczącym. Tę rolę pełnił do 1950 r., a następnie wycofał się z czynnego życia. Spoczywa na cmentarzu parafialnym
w Szczurowej.
źródło: www.tarnow.psl.pl
Józef Leś (1900 – 1969). Urodził się w Jadownikach Podgórnych k. Brzeska, ale jego rodzice na początku XX w. przenieśli się do Lichwina w pow. Tarnowskim i tu żył do śmierci, gdzie po ożenku w 1923 r. z Karoliną Bujak prowadził kilkuhektarowe gospodarstwo. Szkołę ludową ukończył w sąsiednich Siedliskach, potem odbył mnóstwo kursów o profilu gospodarczym i społeczno – politycznym, ale przede wszystkim nad swoim rozwojem intelektualnym pracował w drodze samokształcenia.
Od wczesnego dzieciństwa wyrastał w atmosferze ludowcowej, zaś działać zaczął w lichwińskim kole MZM przy MTR, by niebawem znaleźć się w kole PSL – Piast, które prowadził Piotr Myjkowski. Po utworzeniu SL w połowie marca 1931 r. został jego członkiem, od połowy lat 30. ubiegłego wieku wszedł w skład Zarządu Powiatowego SL w Tarnowie, a także przewodniczył Powiatowej Komisji Gospodarczej, natomiast od jesieni 1934 r. w rodzinnym Lichwinie został wybrany sołtysem. Funkcję sołtysa pełnił do 1940 r., zaś jeszcze przed wybuchem wojny wybrano go wiceprezesem ZP SL. Do wybuchu wojny współorganizował wszystkie polityczne kampanie ludowców, w tym zwłaszcza Wielki Strajk
Chłopski z sierpnia 1937 r. Od początku lat 20. udzielał się w ruchu kółek rolniczych i ma duży udział w tym, że SL w styczniu 1937 r. opanowało tarnowską centralę okręgowego Towarzystwa rolniczego (prezesem został W. Witek), zaś na przełomie lat 1938/1939 wygrało gminne i powiatowe wybory samorządowe. Od lat 30. do jej likwidacji w 1948 r. był również we władzach Spółdzielni Rolniczo – Handlowej „Plon” w Tarnowie.
Od wiosny 1940 r. stanął na czele trójki powiatowej „Rocha”, kierując nią jako „Zrąb” do jesieni tego roku, a następnie od maja 1943 r. do końca okupacji. Od jesieni 1940 r. stale się ukrywał, natomiast za jego sprawą Lichwin stał się centrum politycznej konspiracji ludowców w powiecie („Nadleśnictwo” nr 13). Wykorzystując przedwojenne kontakty zakładał gminne („Leśnictwa”) i gromadzkie („Gajówki”) komórki „Rocha” w powiecie, a także współorganizował wojskowy pion (LSB – BCh) konspiracji „Rocha”.
Po wyzwoleniu jako wiceprezes kierował powiatową organizacją SL – PSL, zaś po śmierci Witosa stał na czele ZP PSL. Organizował m.in. wierzchosławicką część pogrzebu Witosa oraz był radnym PRN i WRN w Krakowie. Po wyborach ze stycznia 1947 r. został posłem PSL na Sejm Ustawodawczy (do Sejmu wszedł za W. Kiernika, który zdobył mandat z listy państwowej), a następnie jako prezes PSL – Lewica doprowadził tę formację do ZSL. W okresie stalinowskim trzymał się raczej na uboczu koncentrując się na prowadzeniu gospodarstwa, kształceniu licznej gromady dzieci, zaś czynnie działał tylko w spółdzielczości samopomocowej.
Trzeci etap jego aktywności politycznej przypadł na okres popaździernikowy. W latach 1958 – 1969 był prezesem Powiatowego Komitetu ZSL w Tarnowie, a także wchodził w skład WK ZSL w Krakowie. Był również radnym PRN i WRN raz mocno działał w odrodzonym ruchu kółek rolniczych. Uczestniczył w kongresach ZSL, był członkiem rady naczelnej ZSL, a za jego sprawą odbudowała się powiatowa organizacja ZSL. Za zasługi dla ruchu ludowego i państwa został odznaczony orderem sztandaru Pracy II klasy, Krzyżem Walecznych i innymi odznaczeniami państwowymi oraz resortowymi. Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Lichwinie.
źródło: www.tarnow.psl.pl
Nadesłał: Mariusz Gałek
|