Marian Stolarczyk

 Z dziejów kultury fizycznej i sportu w Brzesku (1892 – 1945).


Początki działalności sportowej, gimnastyki i kultury fizycznej w Brzesku i okolicy są związane z działalnością T.G. „Sokół”. W 1892 r.. organizacja ta została utworzona w Brzesku i obejmowała swoja działalnością zarówno miasto Brzesko jak i Słotwinę , Brzezowiec, Okocim i Kopaliny, a w okresie międzywojennym niejeden członek „Sokoła” mieszkał w Jadownikach i Jasieniu. Dziś te wioski z wyjątkiem Okocimia Górnego, Jasienia i Jadownik są dzielnicami miasta nad Uszwicą. Wiemy, że właśnie w 1892 r. 30 zapaleńców z miasta Brzeska i jego najbliższych okolic, przy udziale członków organizacji sokolich z Bochni i Tarnowa rozpoczęło ćwiczenia gimnastyczne i uprawianie innych dyscyplin sportowych. Bo „Statut” gniazda brzeskiego TG „Sokół” nakładał na swoich członków obowiązek czynnego uprawiania i propagowania gimnastyki oraz takich dyscyplin sportowych jak lekkoatletyka, szermierka, pływanie, kolarstwo i strzelanie z broni palnej. Z tą ostatnią dyscypliną sportową wiązała się również musztra bojowa, szermierka  i biegi terenowe. Przecież TG „Sokół” w Brzesku zalecało dla swoich czynnych członków uprawianie tych dyscyplin sportowych, które kształtowały „ducha męskiej dzielności, karność i łączność”, czyli współdziałania w małych zespołach sportowych przy współodpowiedzialności za ich sukces.
  
 Od 1897 r. można mówić o rozwoju kolarstwa w Brzesku. Utworzona wówczas na bazie pracowników Browaru Okocim i T. G. „ Sokół” drużyna cyklistów (Józef Mączka, Jan Mołoń, Józef Winkler, Jerzy Ciompa, ( Jan?) Janik, Chrapusta i Hilscher) początkowo zajmowała się turystyka rowerową. Lecz już od 1902 r. kolarze brzescy z powodzeniem uczestniczyli w galicyjskich zawodach kolarskich, odnosząc znaczące sukcesy (Jan Skrobotowicz). Przed wybuchem I wojny światowej Brzesko było jednym z najważniejszych ośrodków kolarskich na terenie Galicji. Duże sukcesy sportowe osiągnęli w tej dyscyplinie m. in. Julian i Stefan Sukiennikowie, Tadeusz Waniek i Żukotyński , a po I wojnie światowej Karol i Tadeusz  Bernaccy, Szczęśny Chrapczyński , Tadeusz Gruca, czy Henryk Okoński. Sport kolarski odrodził się po II wojnie światowej , chociaż nie patronował mu już „ Sokół” . W organizowanych , amatorskich  wyścigach kolarskich na trasie Brzesko – Tarnów i z powrotem oraz Brzesko-  Bochnia – Wiśnicz Nowy- Uszew – Brzesko, czy Kraków – Brzesko, nie małe sukcesy odnosił Franciszek Stolarczyk. Z upływem czasu kolarstwo stało się domeną Okocimskiego Klubu Sportowego.

Od 1910 r. dużo miejsca w działalności „ Sokoła” brzeskiego zajmowały sporty obronne. Dzięki tej organizacji młodzież brzeska i z okolicy poznała musztrę żołnierską i musztrę  pododdziałów piechoty, musztrę bojową, umiejętność strzelania z broni palnej, zasady walki wręcz , a nawet elementy walk wschodnich. Lecz kiedy wybuchła I wojna światowa, T.G. „ Sokół” zawiesiło swoją działalność bo jego członkowie młodzi i w średnim wieku albo zostali zmobilizowani do armii austriacko – wegierskiej, albo poszli na ochotnika do Legionów, a od października 1918 r. do formowanych oddziałów wojska polskiego. Zajęcia sportowe , strzelanie z broni palnej i gimnastyka pozostały w murach szkolnych . Równocześnie  od jesieni 1914 r. aż do 1917 r. w budynku „ Sokoła” stacjonowały na przemian wojska austriacko- węgierskie i rosyjskie, a później formacje polskie.

Dopiero 12 lutego 1919 r. kiedy przechyliła się szala zwycięstwa w wojnie ukraińsko (Zachodnio – Ukraińska Republika Ludowa) - polskiej , na stronę polską, TG „ Sokół” w Brzesku wznowiło swoja działalność sportową i gimnastyczną. W składzie Zarządu Gniazda ważna rola przypadła wówczas Janowi Władysławowi Brzeskiemu , ks. Janowi Czujowi – po zakończeniu walk o granice państwa był on posłem przez szereg kadencji z ramienia Stronnictwa Katolicko – Ludowego,  Tadeuszowi Wańkowi, Kazimierzowi Missonie – dyrektorowi Gimnazjum i nauczycielowi wychowania fizycznego i ks. Pawłowi Wieczorkowi. Pracowali oni nad nowym statutem „ Sokoła ” brzeskiego, odnawiali i remontowali jego siedzibę i salę gimnastyczną, apelowali o ofiarność społeczną na rzecz Skarbu Narodowego i o ochotnicze wstępowanie do wojska polskiego w okresie walk o granice państwa.

Sport i kultura fizyczna zaczęły się odradzać dopiero po zakończeniu walk o granice państwa i po zawarciu pokoju ryskiego. Wtedy została zorganizowana silna, amatorska drużyna piłkarska „ Sokoła” brzeskiego. Zespół ten posiadał barwy czarno – granatowe. Przynajmniej tak twierdził Józef Wojciechowski - wybitny działacz Okocimskiego Klubu Narciarskiego i Okocimskiego Klubu Sportowego . W drużynie tej  występowali m. in. : Jerzy Kunze, Wacław Fogelslang, Jan i Józef Guzikowie, Antoni i Ludwik Ogielowie oraz Tadeusz Waniek.

Po pierwszej wojnie światowej utworzono w Brzesku również inne drużyny piłkarskie i sportowe. Poprzedniczką OKN i Okocimskiego Klubu Sportowego była Sparta Brzesko. Zrzeszała ona na zasadach koleżeńskich młodych amatorów gry w piłkę nożną. Byli nimi najczęściej gimnazjaliści , młodzież ze środowisk inteligenckich i młodzież rzemieślnicza, która nim zaczęła grać w piłkę rozgrywała mecze przy pomocy szmacianki. Sparta sama organizowała mecze, za własne pieniądze zakupiono sprzęt, stroje piłkarskie i piłkę, którą bardzo szanowano. Zdarzało się przecież nawet Okocimskiemu Klubowi Narciarskiemu, że podczas meczu piłka pękła, a wówczas najczęściej nie było czym dokończyć takiego spotkania , bo drużyny nie dysponowały druga, zapasową piłką. W początkowym okresie zawodnicy nie posiadali również jednolitych strojów sportowych. Towarzyskie spotkania piłkarskie rozgrywano z amatorskimi drużynami z Bochni, Wojnicza i z innych miejscowości. Na odleglejsze wyjazdy brakowało pieniędzy, a rower czy podwoda konna często były jedynym środkiem lokomocji tych piłkarzy.

W tym samym czasie ks. Paweł Wieczorek zorganizował na bazie Towarzystwa Młodzieży Mieszczańskiej Klub Sportowy Jutrzenka Brzesko.

Ogromna rola w rozszerzeniu kultury fizycznej w mieście nad Uszwicą przypadła brzeskiemu Gimnazjum, które się mieściło przy ul. Bocheńskiej (dziś ul. T. Kościuszki – stary szpital) . Młodzież tej szkoły na lekcjach gimnastyki i sportu, które prowadził Kazimierz Missona, poznawała podstawowe ćwiczenia gimnastyczne i zasady gier zespołowych, od piłki nożnej poczynając , a na siatkówce czy hokeju kończąc. Słuchacze Gimnazjum brali udział w rozgrywkach sportowych, międzyszkolnych i powiatowych zawodach lekkoatletycznych  startując zarówno w Brzesku jak i w sąsiednich miastach  m. in. w Bochni, czy Tarnowie. Na wiosnę, w lecie i jesienią ,podczas dni pogodnych, lekcje wychowania fizycznego i zawody sportowe odbywały się na boisku szkolnym, przyległym do budynku Gimnazjum, albo na boisku „ Sokoła”, które obejmowało plac przy dzisiejszej ulicy Kościuszki, od zachodu graniczący z działką na której  znajduje się budynek „ Sokoła” (dziś Kino „Bałtyk”). W zimie korzystano z hali gimnastycznej „ Sokoła” (dziś widownia Kina Bałtyk).
Wiemy, że Gimnazjum dobrze było wyposażone w sprzęt sportowy. Posiadło ono skrzynię, konia, drążek i piłki. W piłkę nożną kopano na tych samych obiektach, na Zielonce  lub na targowicy. Bo w Brzesku do 1929 r. nie było pełno wymiarowego stadionu sportowego.

W staraniach o boisko sportowe ważną rolę odegrał Powiatowy Komitet Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W miejscowościach małych, takich jak Brzesko, w których nie było garnizonów Wojska Polskiego, w 1925 r. zorganizowano Powiatowe Komitety Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. 25 września 1925 r. utworzono Powiatowy Komitet WF i PW w Brzesku, któremu podporządkowano sprawy wychowania fizycznego, sportu i przysposobienia wojskowego w całym powiecie, a  młodzież gimnazjalną włączono do Hufca Gimnazjalnego, zapewniając jej przez to również odpowiednie szkolenie wojskowe z możliwościami szybszego awansu podoficerskiego i oficerskiego i skrócenie służby wojskowej po ukończeniu szkoły średniej.
Do brzeskiego KP WF i PW zostali wybrani: Adolf Hanik – ówczesny Starosta  w Brzesku (Przewodniczący) , Kazimierz Missona (Dyrektor Gimnazjum - Wice przewodniczący), Kazimierz Durdewicz – kierownik szkoły powszechnej męskiej w Brzesku (sekretarz), Aleksander Jasiewicz – wizytator i referent Starostwa, oraz Władysław Brylinski z Okocimia (działacz TSL),  Wiktor Bentkowski (ze Słotwiny ) działacz „ Sokoła”, Adam Peters z Brzeska (lekarz), Jan Władysław Brzeski (Komisarz Rządowy m. Brzeska i członek władz „ Sokoła” ), Władysław Cyga (Prezes TG „ Sokół” w Brzesku), Jakub Witek – działacz PSL „ Piast” i członek „Sokoła”, i kpt. Żurek z 16 pułku piechoty (dalej pp) z Tarnowa. Równocześnie Adolf Hanik został delegatem do Wojewódzkiej Rady Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, którą kierował gen. bryg. Andrzej Galica. Najniższym ogniwem Urzędu WF i PW były Gminne lub Miejskie Komitety WF i PW.

Powiatowym i Gminnym Komitetom WF i PW podporządkowano wszystkie sprawy związane z rozwojem kultury fizycznej i sportu oraz sprawy przysposobienia wojskowego. Brzeski PK WF i PW przystąpił do energicznej działalności  organizacyjnej, propagandowej , sportowej i z zakresu przysposobienia wojskowego . On nadzorował realizację programów wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego w szkołach. W tym zakresie współpracował on z administracją państwową i szkolną, z miejscowymi i gminnymi Komitetami WF i PW, z 16 pp w Tarnowie  oraz z PK WF i PW z Bochni i Tarnowa.

Działalność PK i Gminnych Komitetów w powiecie nad Uszwica opierała się na pracy nauczycieli wychowania fizycznego i sportu. Oni zajmowali się propagowaniem kultury fizycznej i sportu w społeczeństwie miasta Brzeska i w innych ośrodkach miejskich powiatu (Czchów, Wojnicz, Radłów, Zakliczyn) oraz w gminach wiejskich. Powiat brzeski dysponował dobrą kadrą nauczycieli wychowania fizycznego i sportu. W tamtych latach w Gimnazjum  prym wodził  Kazimierz Missona, a jego zaangażowanie w rozwój kultury fizycznej promieniowało na cały powiat.

Na terenie powiatu, w wielu szkołach wychowania fizycznego i sportu uczyli nauczyciele specjalności z zakresu gimnastyki i sportu, a przy tym najczęściej podoficerowie i oficerowie Wojska Polskiego. Oni również weszli w skład Miejskich lub Gminnych Komitetów WF i PW. W Nowej Wsi do GK WF i PW wszedł Jan Wszołek - dyrektor szkoły i oficer rezerwy, w Wojnicza Stanisław Rogóż i Stefan Zaleski – nauczyciele i oficerowie  rezerwy, w Woli Przemykowskiej Stanisław Róg – kierownik szkoły, w Zaborowie Grzegorz Gluza – kierownik szkoły, w Złotej -Ludwik Giecz – kierownik szkoły i oficer rezerwy, w Piaskach Druzkowie, Klemens Gębka – kierownik szkoły, w Przyborowie Jan Zygmunt Stoszko – kierownik szkoły i oficer rezerwy, w Przybysławicach -Jan Materna – kierownik szkoły , w Rajsku Henryk Wojnicki – kierownik szkoły, w Rudych Rysiach Kazimierz Palusiński – kierownik szkoły, w Tymowej Józef Mika – kierownik szkoły i oficer rezerwy, w Uszwi Kazimierz Kosiński – kierownik szkoły i oficer rezerwy, w Bielczy Józef Marczyk – kierownik szkoły i oficer rezerwy, w Brzesku – Stefan Płachta – nauczyciel, w Grabnie Tadeusz Rodziński  - kierownik szkoły, w Jastwi Jerzy Hojnowski – kierownik szkoły i oficer rezerwy,  w Milówce Kornel Staszko – kierownik szkoły, w Biesniku  Bronisław Preidl – kierownik szkoły, w Biesiadkach Władysław Zaprzał –kierownik szkoły, w Gosprzydowej Tadeusz Kier– kierownik szkoły i jeszcze paru innych nauczycieli.

To dzięki nim młodzież wiejska i miejska zapoznawała się z podstawowymi zasadami kultury fizycznej i z jej wpływem na rozwój młodego człowieka. Oni organizowali pierwsze środowiskowe zawody sportowe na wsi, w małych miasteczkach powiatu i w Brzesku ( zawody powiatowe i środowiskowe ). Uczyli gimnastyki i gier zespołowych, podstawowych zasad musztry sportowej i wojskowej oraz terenoznawstwa i innych gier. To dzięki naciskom PK WF i PW oraz środowisk sportowych miejscowych, „ Rada gminna Czchowa ( jako pierwsza w powiecie) uchwaliła oddać plac na boisko  dla oddziałów ćwiczących ”. Dzięki temu młodzież i dzieci z Czchowa , na podstawie uchwały Rady Gminnej, już w 1927 r. otrzymały  stosowny plac zabaw i gier przeznaczony na stadion sportowy , a GK WF i PW stosowne miejsce dla oddziałów ćwiczących PW. W Bielczy i Borzecinie zorganizowano wówczas zawody strzeleckie (17 i 20 maj 1927 r.). W Wojniczu MK WF i PW już jesienią 1925 r. pozyskał z demobilizacji 20 włoskich karabinów, które zamierzano przechowywać w  magazynie broni przeznaczonym dla ćwiczących oddziałów PW. Broń tą przechowywano jednak na posterunku policji, ponieważ Starosta brzeski nie wyraził zgody na jej przechowywanie w magazynie PW, motywując swoja decyzje niskim stanem osobowym policji w Brzesku i na Posterunku w Wojniczu. Równocześnie  PK WF i PW również otrzymał dla młodzieży brzeskiej 28 karabinów, dzięki którym można było rozwijać sporty obronne, a przede wszystkim strzelanie z broni długiej.

Jednym z najważniejszych zadań jakie stanęły przed Powiatowym i Miejskim Komitetem WF i PW w Brzesku, była budowa stadionu sportowego. Gimnazjum w Brzesku , podobnie jak inne szkoły,  posiadało plac ćwiczeń usytuowany na zapleczu szkoły ( przy dzisiejszej ul. Ogrodowej) , albo korzystało z boiska sportowego TG „ Sokół” . Na tym boisku i na innych placach dostępnych dla młodzieży szkolnej, można było biegać na krótkich dystansach oraz trenować inne (techniczne) dyscypliny lekkoatletyczne, grać w gry zespołowe takie jak np. dwa ognie, siatkówka, piłka ręczna, czy koszykówka, ale nie nadawały się one do gry w piłkę nożną, treningi średnio i długodystansowców, czy na ćwiczenia z zakresu musztry pododdziałów PW.
 
Już 8 października 1925 r. PK WF i PW odbył posiedzenie, na którym postanowiono rozpocząć budowę stadionu sportowego w Brzesku. Prowadzona wówczas dyskusja wykazała, że miasto nie posiada odpowiedniego terenu na którym można by wybudować taki obiekt sportowy. W 1926 r. ponownie poruszono sprawę budowy stadionu , rozpoczynając zarazem  rozmowy z Janem Antonim Gotzem – Okocimskim, na temat możliwości odkupienia od niego parceli, nadającej się na stadion sportowy. Jak wynika ze „ sprawozdania Starostwa Powiatowego w sprawie współdziałania władz administracyjnych w akcji wychowania fizycznego,  PK WF i PW postanowił nabyć , „ od Jana Gotza- Okocimskiego ... pole na ten cel ...” .Wymieniony właściciel, a zarazem członek PK WF i PW zgodził się przekazać na ten cel 5 morgów gruntu (położonego w pobliżu stacji kolejowej na Słotwinie), na plac ćwiczeń dla PK WF i PW. Tymczasowy TZP uchwalił „ na zakupno ... (tego placu) ” wyasygnować odpowiednia sumę pieniędzy. Ocenę przydatności tego terenu na boisko sportowo przekazano kpt. Żurkowi z 16 pułku piechoty z Tarnowa.

Tak jego opinia, jak i jego następcy były jednak negatywna . Bo wojsko domagało się placu o wymiarach 220 m. na 120, a Gotz proponował parcelę o wymiarach 220 m długości , ale  od 160 do 108 m. szerokości.  Dlatego sprawy nie sfinalizowano w 1925 i 1926 r. W 1927 r. Adolf Hanik - Starosta Powiatowy i Prezes PK WF i PW osobiści nalegał na Gotza, aby ten odsprzedał odpowiednią parcelę  na stadion sportowy . 29 października 1927 r. Starosta napisał, że „ Powiatowy Komitet WF i PW nabywa od Jana Gotza – Okocimskiego pole na ten cel ”. Właściciel Browaru Okocim zgodził się przekazać 5 morgów Lasu Słotwińskiego, w pobliżu Stacji Kolejowej na Słotwinie, na plac ćwiczeń . Kpt. Długosiewicz , „ jako oficer instrukcyjny dla tutejszego powiatu uzna wskazane przez właściciela miejsce”, co pozwoliłoby zamknąć sprawę budowy stadionu sportowego w Brzesku – Słotwinie. Równocześnie Tymczasowy Zarząd Powiatu brzeskiego uchwalił wyasygnować odpowiednią sumę na zakupienie tej parceli.

W 1927 r. transakcji tej nie sfinalizowano, ponieważ jak wynika ze sprawozdania Starosty, „brak odpowiedniego placu na ćwiczenia dla oddziałów WF i PW dał się dotkliwie odczuć”. W 1926 r. Święto Młodzieży i zawody sportowe w Brzesku się nie odbyły nie tylko z powodu zimna, ale brakowało również odpowiedniego obiektu sportowego ,na którym młodzież mogłaby zademonstrować swoje umiejętności sportowe i wojskowe.

Dopiero w 1928 r. powrócono do sprawy zbudowania stadionu w mieście nad Uszwicą. Na wniosek Jana Władysława Brzeskiego  „ uchwalono wstawić do budżetu, na kupno ... i budowę stadionu dla wychowania fizycznego młodzieży  ... 20 000 zł.”. W rzeczywistości władze miasta przekazały na ten cel 10 000 zł., a władze powiatowe zarezerwowały 20 000 zł..Zaś Starosta Powiatu zwrócił się z prośbo do wszystkich gmin, aby zabezpieczyły w budżecie  jakieś kwoty na urządzenie stadionu w Brzesku. Apel ten przyniósł  4275 zł.  Jednak reprezentant wojska sprzeciwiał się zlokalizowaniu stadionu sportowego na Słotwinie, uznając że wschodni bok parceli ma za małą szerokość. Jan Gotz kierujący wówczas Tymczasowym Zarządem Powiatu „przypomniał 4 czerwca 1928 r., że zdecydował się „wydzierżawić 5 morgów gruntu na plac ćwiczeń, w lesie obok stacji kolejowej w Słotwinie, gdy jednak wojskowość domaga się placu w takiej figurze ( kształcie), w jakiej ze względu na gospodarkę lasową odstąpić nie mógł – oświadczył gotowość odstąpienia 5 morgów gruntu bezpłatnie na terytorium gminy Jadowniki, w pobliżu linii kolejowej ,przy drodze szczepanowskiej”. Również ta druga propozycja Gotza została przez reprezentanta wojska odrzucona. Głównymi powodami negatywnego stosunku do w/w propozycji była zbyt duża odległość tych działek od miasta i mała odległość od stacji kolejowej.

Władze powiatowe  jednak nie mogły wówczas znaleźć innej parceli nadającej się na stadion sportowy. Dlatego ostatecznie przyjęto darmo ofiarowaną, przez Jana Gotza – Okocimskiego, parcelę na Słotwinie w pobliżu stacji kolejowej. Jeszcze w tym roku dokonano pomiaru boiska, ale prace nad stadionem utknęły na parę lat. W każdym razie władze powiatowe już więcej tego tematu nie poruszały , co nie oznacza że nie wspierały finansowo działalności PK WF i PW. Największe wsparcie finansowe KP WF i PW uzyskiwał od Komunalnej Kasy Oszczędności , którą kierował Stanisław Czyż. W 1929 r. było to 1000 zł., a w 1930 r. 500 zł.. Za pieniądze te organizowano zawody sportowe, fundowano nagrody i dyplomy, a czasem sprzęt i wyposażenie sportowe.

W 1932 r. PK WF i PW nie znalazł żadnych pieniędzy na urządzenie i budowę stadionu. Stadion wówczas nie był gotowy , bo w „ Wykazie stałych urządzeń i świetlic znajdujących się na terenie powiatów ” stadionu nie wymieniono. Dopiero w „Sprawozdaniu z rocznej działalności za rok budżetowy 1932/1933 „ znajdujemy informację, że „Komitet (PK WF i PW) chciał przystąpić  do budowy strzelnicy i stadionu sportowego na Słotwinie, na gruntach ofiarowanych przez ... Antoniego Gotza...(jednak z braku potrzebnych funduszy oraz wymogu władz wojskowych, prac nie rozpoczęto)... Potrzebne roboty zostaną wykonane w następnym roku” . Mimo tego, plac ten żył swoim rytmem sportowym, bo innych możliwości w Brzesku nie było.
  
Obok budowy stadionu sportowego w Brzesku, PK WF i PW szczególną uwagę poświęcił sprawie rozpropagowania zasad wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego wśród młodzieży powiatu. Zadania te realizowały Gminne Komitety WF i PW i PK, dlatego sprawa ich tworzenia na terenie całego powiatu zaliczała się do najważniejszych. 15 kwietnia 1926 r. „wezwano wszystkie gminy do zorganizowania miejscowych komitetów  WF i PW. Do końca tego roku udało się utworzyć GK WF i PW  w Bielczy, Biskupicach Melsztynskich, Charzewicach, Czchowie, Faliszowicach, Iwkowej, Jurkowie, Radłowie, Rudych Rysiach, Strzelcach Wielkich, Tymowej, Wojniczu, Wokowicach, Zawadzie Lanckorońskiej i Zaborowie. W pozostałych gminach wychowanie fizyczne i przysposobienie wojskowe nie znalazło większej liczby orędowników. Z upływem czasu jednak i w tych gminach również utworzono Komitety WF i PW .

PK WF i PW, aby przełamać negatywny stosunek społeczeństwa dorosłego do sportu i sportów obronnych ,postanowił zainteresować problematyką sportową i przysposobieniem wojskowym organizacje młodzieżowe działające na terenie powiatu. W 1927 r. GK WF i PW utworzyły Sekcje WF i PW w organizacjach młodzieżowych w Biadolinach Szlacheckich, Borzęcinie, Brzesku, Dębnie, Dołędze, Dołach, Jasieniu, Kwikowie, Łętowicach Łysej Góry, Przyborowie, Sufczynie i Wieckowicach. Były to koła: Związku Młodzieży Wiejskiej, Związku Młodzieży Ludowej, Małopolskiego Związku Młodzieży Wiejskiej, Związku Młodzieży Polskiej, Związku Harcerstwa Polskiego i TG „ Sokół”. Z tym, ze w tej ostatniej organizacji więcej miejsca poświęcano gimnastyce, lekkoatletyce i grom zespołowym, odchodząc od przysposobienia wojskowego.

To dzięki PK WF i PW, organizacjom młodzieżowym i nauczycielom wychowania fizycznego i sportu, młodzież wiejska i z małych miasteczek powiatu mogła się zapoznać z podstawowymi arkanami kultury fizycznej, pograć w piłkę , poznać zasady musztry sportowej i wojskowej. Instytucje gminne WF i PW i organizacje młodzieżowe były organizatorami pierwszych zawodów sportowych, tak w wioskach nad Uszwicą, jak i  w osadach miejskich. Częstokroć zawody takie, tak w stolicy powiatu jak i w poszczególnych osadach, były organizowane wręcz w siermiężnych warunkach. Przecież, jak już zaznaczyłem, do 1928 r. na tym terenie nie było ani jednego stadionu sportowego i większego placu na którym moznaby przeprowadzic zawody sportowe. Nie działał żaden zarejestrowany klub sportowy z wyjątkiem TG „ Sokół” i efemerydy KS Brzesko,  które prowadziły kilka amatorskich sekcji sportowych, jak sekcja kolarska, gimnastyczna i piłki nożnej. Z nich pierwsze dwie wykazywały większa żywotność .

Od wytyczenia stadionu sportowego na Słotwinie można mówić o poważnych zmianach w życiu sportowym Brzeska i powiatu. Zbiegły się one ze zmianą składu PK WF i PW. Jego przewodniczącym został  Zygmunt Dollinger, a 16 pp reprezentował kpt. Znamirowski. Obok nich w skład PK wchodzili:  ks. prof. Jan Czuj, Władysław Cyga, Antoni Gotz – Okocimski, Tadeusz Łysakowski (z Gnojnik ), Jan Padło, Stanisław Czyż, ( szef Sekcji Administracyjnej ), Stefan Jasiewicz, Józef Kijak,  Józef Padło, Stanisław Szeligiewicz - Kierownik Sekcji Propagandy i Pracy, Józef Gołąbek, Alojzy Młyniec, Stanisław Nowak, Ignacy Patolski, Wilhelm Zaufal (Kierownik Sekcji PW i WF), Wojciech Kapustka - w czasie okupacji organizator ZWZ i AK, Józefa Piszczkówna i Antoni Śpiewak z Wojnicza. Skład ten nie utrzymał się długo, bo już w 1932 r. PK WF i PW kierował Włodzimierz Baranowski, a reprezentantem 16 pp został kpt. Stanisław Ryczek. Obok nich w PK pracowali: ks. prof. Jan Czuj, Antoni Gotz- Okocimski , Jan Padło ,  Stanisław Czyż, Jan Dudek, Wojciech Kapustka (por. rezerwy), Stefan Jasiewicz, Stanisław Szeligiewicz, Józef Gołąbek, Maciej Czuła, Stanisław Nowak, Ignacy Patolski, Wilhelm Zaufal, Józefa Piszczek  i Antoni Spiewak.

Jeżeliby zainteresowania sportem i kulturą fizyczna oceniać po ilości i jakości sprzętu i wyposażenia sportowego jakim dysponowały PK i GK WF i PW, to w posiadaniu tych instytucji  (także w PK w Brzesku) znajdowały się : 2 stopery, 8 oszczepów,  1 kula 5 kg i 1 7 kg, 2 dyski, 10 granatów, dwa stojaki do skoków w z wyż i o tyczce i tyczki, 4 piłki puste, 2 piłki do koszykówki, 10 piłek palantowych, 3 palestry, 2 stojaki z koszem, 30 odznak (dla zawodników rywalizujących zespołów). Ten zestaw piłek i sprzętu sportowego dowodzi, że młodzież i sportowcy z nad Uszwicy trenowali biegi krótko i średniodystansowe, rzucali oszczepem, kulą , dyskiem i granatem (rzut granatem nie zaliczał się do dyscyplin olimpijskich). Trenowali skok w dal, w zwyż i o tyczce, grali w kosza, palanta, siatkówkę i piłkę nożną. Z innych źródeł wiemy, że interesowali się również tenisem, zjazdem narciarskim, kolarstwem i biegami przełajowymi.

Już na początku lat trzydziestych zainteresowanie sportem młodzieży, szczególnie gimnazjalnej i szkół zawodowych, musiało być bardzo duże. Również młodziez wiejska garnęła się licznie do sekcji WF i PW.  Bo w czerwcu 1930 r. w Świecie WF i PW brało udział ok. 600 osób, a wśród nich było 225 zawodników startujących w różnych konkurencjach, którym rozdano 70 dyplomów, nie licząc nagród rzeczowych . 
Trzy lata później ( w 1933 r. ) normy na Państwową Odznakę Sportową wypełnili m.in. : Jan Głąb, Artur Blum, Jan Kamiński, Władysław Kołek,Stanisław Kwiecień,  Jan Korman - ( później nauczyciel i wybitny sportowiec i działacz OKN i OKS ), Jan Majka – działacz OKN, Zbigniew Nowosielski, Jan Ogiela – prof. Gimnazjum w Brzesku, Kazimierz Okunicki, Zygmunt Patolski,  Wilhelm Rybicki, Tadeusz Stefaniak, Zygmunt Szafrański, Stanisław Tobiasz, Stanisław Grzybek, Waldemar Jawe, Marian Kułak, Tadeusz Kubala, Roman Łoza – później prof. medycyny i działacz OKN, Błażej Palej – prof. geografii w Gimnazjum Brzeskim i animator życia sportowego,  Ernest Tomczyk, Jakub Topolski, Marceli Wyczesany- działacz OKN i OKS, Jan Żak, Emil Dadej, Stefan Dobrzański, Jakub Gurgul, Bronisław i Czesław Jareccy, Kazimierz Grzybek,  Szymon Krzyszkowski, Apolinary Łącki, Stefan Michno - plutonowy AK,  Stanisław Obal, Mieczysław Orbitowski, Stefan Osuchowski, Franciszek Pałucki, Władysław Solak, Tomasz Sroka – działacz TG „Sokół” w Brzesku, dr Marian Stańkowski – działacz OKN, Józef Wojciechowski – działacz OKN i OKS,  Tadeusz Wolny, Zygmunt Zając , Antoni Zydroń, Wincenty Zydroń – później wiceminister, Tadeusz Zwierz, Roman Bereziuk, Czesław i Stefan Goos – oficerowie AK, Władysław Gawlik, Stanisław Kolasiński, Adam Masterski, Jan Mleczko – działacz OKS, Andrzej Ożarski,  Jan i Roman Sediwy – zawodnicy i działacze OKN i OKS, Edward Szafrański, Zbigniew Włazłowski, Zbigniew Kozaczkiewicz, Piotr Żurek.

Jednak po upływie kilku lat od zamachu majowego (1926 r.) organizacje młodzieżowe, z wyjątkiem Związku Harcerstwa Polskiego, rezygnowały ze współpracy z PK WF i PW. Związek Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej, prawie żadnej działalności sportowej nie prowadził, pozostając pod wpływami Chrześcijańskiej i Narodowej  Demokracji. To samo można powiedzieć o Związku Młodzieży Wiejskiej „ Spółdzielnia Oświatowa”. Żywsze zainteresowania sportem i problematyką obronna wykazywała OM Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, ale negatywnie była ona nastawiona do Komitetów PW i WF.

Inicjatywa utworzenia Okocimskiego Klubu Narciarskiego, jest również związana z działalnością PK WF i PW.  W „Sprawozdaniu z rocznej działalności za rok budżetowy 1931/1932”, znajdujemy informację że „ narciarstwo rozwija się coraz lepiej i jest uprawiane prawie we wszystkich miasteczkach zachodniej części województwa krakowskiego... w okolicach podgórskich. Tej charakterystyce odpowiada topograficzne położenie Brzeska. Jeżeli do tego dodamy wiadomość z 22 czerwca 1933 r. mówiącą, że PK  zakupił 27 par nart, to jasnym się stanie, że utworzenie Okocimskiego Klubu Narciarskiego jest powiązane z tym faktem. W każdym razie członkowie tego klubu nie zajmowali się nie tylko narciarstwem, ale i wielu innymi dziedzinami sportu, które propagował PK WF i PW. Wśród nich na pierwszym miejscu były  dyscypliny lekkoatletyczne: biegi, rzuty oszczepem, dyskiem, granatem, strzelectwo i gry zespołowe. W tym ostatnim wypadku , aby uzyskać POS , jak wyjaśnia „ Monitor Polski” należało czynnie uprawiać gry sportowe takie jak piłka nożna, hokej, tenis, czy inne i to na poziomie Klasy A, B lub C. A regulamin odznaki sportowej dokładnie określał minima we wszystkich dziedzinach sportów i nakładał obowiązek czynnego ich uprawiania.

W tym samym roku pierwsze panie z Brzeska, w większości należące do TG „Sokół” również wypełniły minima na POS. Wykaz imienny wymienia wśród nich Marię Fąfara, Zofię Gawłowicz, Annę Grzybek, Stanisławę Juchno, Marię Kurowską ,Janinę i Kazimierę Kubala, Lilię Kmakownę, Zofia Kotra, Melanię Łącka, Genowefęe Mleczko, Zofię Mikulska, Jadwigę Łoboda, Franciszkę Osuchowską, Bozenę Peszkowska, Janinę Pietrusińską, Antoninę Przestacznik, Julię Preiss, Zofię Reczek, Marię Stolarczyk, Zofię Świerczek, Kazimierę Weiubrener, Melanię Zachara, Jadwigę Chrzan, Joannę Maderską, Michalinę Godzik, Aleksandrę i Michalinę Guzik, Janinę Kulpa i Marię Fogelslang. Najstarsza z nich miała 23 lata , a najmłodsze po 17 lat.
Przeglądając dokumenty i pamiątki klubowe OKN i OKS wypada podkreślić, że wymieniają one wśród inicjatorów utworzenia OKN Jana Hellera, dr Zygmunta Stankowskiego, Kazimierza Szybalskiego, Mariana Kurdziela, Jana Biernata, Jana Polańskiego, a może i Jana Antoniego Gotza – Okocimskiego – członka PK WF i PW i jeszcze paru innych osób związanych z Browarem Okocim, ale nie jest to lista pełna. Bo inicjatorów utworzenia klubu należy poszukiwać wśród zdobywców POS.

W każdym razie zebranie organizacyjne OKN odbyło się w 1933 r. w Pawilonie Okocim. Antoni Jan Gotz – Okocimski , jak wynika z jego zaangażowania  w sprawę zbudowania stadionu w Brzesku, musiał być poważnym animatorem życia sportowego w Brzesku i Okocimiu. Świadczy o tym również jego stała przynależność do PK WF i PW i zbudowane w pobliżu pałacu korty do tenisa ziemnego, które w latach 70 –tych zostały zniszczone poprzez pokrycie ich masą asfaltową . Jan Antoni Gotz był dużego formatu społecznikiem i działaczem polityczny. W spotkaniu organizacyjnym OKN brali zapewne udział m. in. Kazimierz Szybalski, Jan Biernat, Zbigniew Konopka, Marian Kurdziel i  Zygmunt Stańkowski. W gronie tym jazda na nartach i inne dyscypliny sportowe cieszyły się dużym zainteresowaniem. Świadczą o tym zdobyte POS. Obok sportów zimowych , prawie wszyscy członkowie klubu jeździli na rowerach, biegali i grali w piłkę nożną.
Dwa lata później brzescy i okocimscy narciarze postanowili zorganizować sekcję piłki nożnej. 4 sierpnia 1935 r. odbyło się zebranie OKN, na którym utworzono Sekcje  Piłki Nożnej . Jej kierownikiem został Zbigniew Konopka. A do Zarządu wybrano jeszcze Jana Kubalę (pierwszy kapitan drużyny), Antoniego Schaffera (sekretarz), Edwarda Zawartkę (gospodarz). Równocześnie akces do drużyny piłkarskiej zgłosili: Edward Baj, Stanisław Baczyński, Jan Bernacki, Stanisław Firlet, Jakub Gdowski, Stanisław Gurgul, Stanisław Górnisiewicz, Jan Haller, Kazimierz Jarecki, Leopold Kaczmarski, Gustaw Kotfis, Jan Kubala , Czesław Marecik, Józef Wojciechowski i Antoni Zydroń. Antoniemu Janowi Gotz - Okocimskiemu powierzono prezesurę honorową Sekcji.

Dzięki pomocy finansowej Antoniego Jana  Gotz – Okocimskiego oraz za pieniądze zebrane z dobrowolnej składki zakupiono stroje sportowe i jedną piłkę składającą się z dętki i płaszcza sznurowanego. Wydatki na buty i stroje sportowe były tak duże, że nie zakupiono, jak się wydaje, nawet dętki zapasowej do piłki nożnej.

Już 25 sierpnia 1935 r. ,na stadionie na Słotwinie, rozegrano pierwszy towarzyski mecz piłkarski z miejscowym rywalem Makabi (Makkabi) Brzesko. Bramki OKN bronił Stanisław Firlet. Obronę tworzyli: Stanisław Baczynski i Jan Bernacki. W pomocy grali: Stanisław Gurgul, Edward Baj i Jan Korman. Natomiast do ataku desygnowano Antoniego Zydronia, Jana Hellera, Jana Kubalę , Stanisława Górnisiewicza i Kazimierza Jareckiego. Podczas meczu uwidoczniła się tak duża przewaga OKN, że zawodnicy żydowscy przegrywając 0 : 3 i obawiając się sromotnej klęski opuścili boisko. Łupem bramkowym podzielili się: Górnisiewicz, Zydroń i Heller .

Miesiąc później rozegrano spotkanie z  WKS 16 pp z Tarnowa, którego drużyna przybyła koleją  na Słotwinę. Tym razem OKN pokonał rywali w stosunku 2 : 1. Jan Kubala już w tym meczu nie grał; jego miejsce zajął Józef Wojciechowski. Później OKN pokonał w stosunku 5 : 1 Policyjny Klub Sportowy Brzesko oraz Amatorski Klub Sportowy z Chodenic ( dziś dzielnica Bochni )  3: 2. Jak się wydaje chodeniczanie przybyli na Słotwinę podwodą konną, co w tamtych czasach nie było zjawiskiem wyjątkowym . Równocześnie w tym sezonie piłkarskim obejmującym jesień i  wiosnę przyszłego roku OKN doznał dwóch  porażek: w rewanżu przegrał z PKS Brzesko 0 : 3 i z Romanią Tarnów 0 : 4. Łącznie zdobył on 8 punktów, tracąc 4 przy stosunku bramek 11 : 13 na swoja niekorzyść .

Można więc mówić, że jesień 1935 r. była udanym sezonem piłkarskim dla OKN. Biorąc pod uwagę uzyskane rezultaty, oraz propagandowe znaczenie drużyny dla Browaru Okocim, która była z nim powiązana nie tylko składem osobowym i prezesurą honorową, Jan Antoni Gotz - Okocimski wychodząc naprzeciw potrzebom Sekcji i pragnąc ja jeszcze bardziej związać z Browarem , przekazał dla piłkarzy OKN ,pod budowę nowego stadionu sportowego, kilka morgów gruntu na Zielonce w pobliżu Garbatki. Był to obszar o regularnych kształtach, powierzchniowo większy, od tego,  jaki został przekazany pod budowę stadionu na Słotwinie.
Pole to należało częściowo oczyścić z krzaków, wykarczować drzewa, zebrać część ziemi ze stoku wzgórza, na którym miało być boisko piłkarskie z bieżnią lekkoatletyczną. Całość tej pracy wykonywano ręcznie posługując się taczkami, siekierami i łopatami. Już jesienią 1935 r. przystąpiono do porządkowania terenu przeznaczonego na stadion sportowy. W pracach tych , poza członkami OKN, na zasadzie zawartej umowy, brała udział również młodzież gimnazjalna. W zamian za to OKN zobowiązał się udostępniać stadion  dla młodzieży gimnazjalnej. Po roku ciężkiej, społecznej pracy, stadion OKN był gotowy i dysponował ziemna bieżnią lekkoatletyczną wokół boiska piłkarskiego.

Całością tych prac kierował nowy Zarząd OKN, w którym obok dotychczasowego Prezesa ( Zbigniew Konopka ) i gospodarza ( Edward Zawartka ) pracowali również : Józef Wojciechowski ( kapitan drużyny) i Jan Heller (sekretarz).

W 1936 r. do  Sekcji Piłki Nożnej zapisali się: Bronisław Jarecki, Władysław Marchewczyk, Stanisław Kwiecień, Marceli Wyczesany i Bronisław Skrzyński.
W 1935 r. w jednym spotkaniu grał Adam? Guzik , a w 1936 r. debiutował prawie z takim samym rezultatem Tadeusz Maderski, którego bardziej pociągała lekkoatletyka.

Na wiosnę 1936 r. z zakontraktowanych spotkań nie odbyły się mecze z OMP Chodenice ( 13. IV. ) i Makabi Bochnia. Oba spotkania zostały zweryfikowane na 3 : 0 dla OKN. Ponadto klub z Okocimia wygrał spotkania z KS Strzelec Bochnia 6 : 3, z OMP Chodenice ( 1. VI. ) 4 : 1,  z Kotwicą Tarnów 8 : 0, z Romanią Tarnów 7 : 0, z AKS Wojnicz 10 : 0, a przegrał z OMP Bochnia 2 : 4, z KS Strzelec Brzesko 2 : 3, z Puszczą Niepołomice 2 : 3 i z KS Kłaj 6 : 1. Natomiast mecz z WKS 16 pp Tarnów zakończył się remisem 1 : 1.

6 września 1936 r. rozpoczęły się rozgrywki o mistrzostwo Klasy C Podokręgu Tarnowskiego. W pierwszym meczu na własnym stadionie na Zielone , OKN pokonał rezerwę KS Mościce 3 : O. Później rozegrał spotkania z Łącznością Mościce,  WKS Tarnów,  ZMS Tarnów , OMP Bochnia, KS Mościce, Gwiazdą  Steirm Tarnów , WKP Metal Tarnów, Jutrzenką Tarnów, BKS Bochnia , Wisłoką Dębica KPW Kraków i innymi zespołami , uzyskując najpierw awans do Klasy B , a w  1938 r. awans do klasy A.
Sekcja Piłki Nożnej  kierował wówczas Zarząd w składzie: Inż. Jan Pieniążek- prezes, dr Zygmunt Stankowski – drugi Prezes, Jerzy Stolzman – sekretarz, Marian  Kurdziel Skarbnik oraz Maksymilian Beller, Janina Pietrusińska i Antoni Schaffer – członkowie kierownictwa Sekcji. Do tej Sekcji należeli wówczas m. in.: Jan Bernacki, Marian Cesnyka, Franciszek Gdowski, Henryk i Tadeusz Górscy, Stanisław Górnisiewicz, Feliks i Stanisław Gurgulowie, Jan Heller , Bronisław Jarecki, Henryk i Ludwik Kabardowscy, Józef Kabat, W. Kaczmarowski, Jan Korman, Czesław Kania, Michał Kostecki, Jan Korman, Roman Kotfis, Władysław Kosinski, Szymon Krzyszkowski, Tadeusz Kubala, Bolesław Kwaśniewicz, Stanisław Kwiecień, Czesław i Tadeusz Marecikowie, Bolesław Maniecki, Kazimierz Mikulski, Jan Pietrusinski, Józef , Karol, Piotr i Stefan Płachta, Antoni Schaffer, Stefan Sacha, Jan i Roman Sediwy, Henryk Seruga, Stanisław i Tadeusz Serwin , Bronisław Słupski, Sowiński Stanisław ,Stefan Syweńki, Turek Wacław , Zygmunt Węgrzyn , Franciszek Wilk, Józef Wojciechowski, Marceli Wyczesany, Tadeusz Zwierz, Antoni Zydroń i jeszcze paru innych. Nowymi członkami klubu zostali wówczas m. in.: Jerzy Kupiec , Edward Repetowski i Mieczysław Sowiński.
Nie wszyscy członkowie Sekcji Piłki Nożnej czynnie występowali na boisku. W 1938 w pierwszych dwóch meczach bramki bronił: W . Kaczmarowski, a od 18 kwietnia Antoni Zydroń. Natomiast od 3 lipca najczęściej w bramce stał Tadeusz Zwierz. Obrona OKN składała się wówczas z: Wacława Turka i Romana Sediwego, ale czasem jeżeli Turek nie brał udziału w meczu zastępował go albo Jan Sediwy  Szymon  Krzyszkowski, Stefan Sacha, Michał Kostecki , lub któryś z Serwinów. W pomocy brylowali : Józef Wojciechowski , Bronisław Jarecki , Stefan Syweńki, Marceli Wyczesany, Józef Płachta lub  A. Kaczmarowski, albo któryś z Serwinów. Natomiast w ataku dominowali: Kabardowski, Heller, Gornisiewicz, Jarecki, Tadeusz Górski, Marecik, Krzyszkowski i Kotfis, wspomagani przez Tadeusza Maderskiego, Oprycha, Zdzisława? Ołpińskiego, Jana Sediwego, A. Kubalę, Feliksa Gurgula, Semczyszyna i innych. Niektórzy z nich występowali w jednym czy dwóch meczach.
 
W 1938 r. OKN rozegrał następujące spotkania towarzyskie i mistrzowskie : z OMP Bochnia i Wisłoką Dębica zremisował  3 : 3 . Natomiast wygrał  z KS Mościce 4 : 3 i 5 : 4   z Gwiazdą Sterm Tarnów 5 : 0, z WKP Metal Tarnów 5 : 3 , z Tarnovią Tarnów 4 : 1, Jutrzenką Tarnów 4 : 1, Policyjnym KS Bochnia 3 : 2, z KS Rezerwistami  Roznów 5 : 1, z KS Samsonem Tarnów 12 : 0 i KS Jutrzenką ( Brzesko ? ) 14 : 0. Przegrał z kolei z WKS Tarnów 0 : 5 i 1 : 6,  z KS Mościce 1 : 3 , z BKS Bochnia 2 : 4 i 2 : 3, z Unią Kraków 1 : 3, z Wisłoką Dębica 3 : 4 , Jutrzenką Tarnów 2 : 4 i Rezerwistami Rożnow 0 : 5, z Tarnovią I b 2 : 5 ( o mistrzostwo klasy A ) , z KS Mościce 0 : 10 ( o mistrzostwo kl. B.) , WKP Metalem  Tarnów  2 : 3, z Jutrzenką Tarnów 1 : 2, Wisłoką Dębica 1 : 5 i  WKS Tarnów 2 : 4 . Te osiągnięcia sportowe pozwoliły drużynie na dalszą grę w Klasie  A.
Królem strzelców OKN w 1938 r. został Tadeusz Kubala, zdobywając 19 bramek, z czego 5 goli strzelił w meczu z Samsonem Tarnow i 5 z Jutrzenką Brzesko ?. Drugie miejsce zajął Tadeusz Górski z 15 zdobytymi bramkami. A ponadto po kilka bramek strzelili m. in. : Stanisław Górnisiewicz ( 3 ) , Jan Heller ( 3 ), Henryk Kabardowski ( 6 ), Józef Wojciechowski ( 3 ) , S. Krzyszkowski ( 6 ) Oprych ( 4 )  i Tadeusz Maderski ( 4 ). Przy tym Oprych grał tylko w dwóch spotkaniach.
 
Brzesko, 2 wrzesień 2004
 
Na korcie Towarzystwa "Sokół".
W środku dr Jan Brzeski, założyciel kortu.
 
Zdjęcie pochodzi z Albumu Zofii Brzeskiej.