O epidemii cholery w Borzęcinie w 1831 r. Podczas kwerendy źródłowej w archiwum parafialnym w Borzęcinie Górnym odnalazłem kilka kart pochodzących z zaginionej kroniki parafialnej. Prezentowany poniżej opis epidemii cholery w 1831 r. to zaledwie jedna kartka. Zawiera jednak ciekawe obserwacje jej przebiegu, jak i spis ówczesnych lekarstw. Kopia wykonana została  z oryginału przez ks. Franciszka Łąckiego ok. 1937 r.  Autorem oryginału jest ks. Jakub Dziatkowski, proboszcz w Borzęcinie w latach 1832-1842. Pisownia w oryginale.

Bakterie cholery (wikipedia.pl)

Lucjan Kołodziejski

Nadzwyczajne zdarzenie o strasznej chorobie cholerze  w r. 1831

W roku 1831 choroba nazwana Cholera Morbus przesunęła się tu w te okolice od wschodu słońca, ta choroba ciągnęła się ku zachodowi pewnie z przebiegiem jakowym komety [1]. Tu w Borzęcinie ta choroba trwała 5 tygodni [2]. Umarło na tę chorobę w Borzęcinie koło 300 ludzi, w Bochni 500, w Myślenicach 500, w Wieliczce 500. Najwięcej umarło młodzi – i średnich do 50 lat życia.

Jak ta choroba napadła, siniały i trętwiały ręce, nogi, twarz siniała, człowiek czerniał jak zarażony, wymioty i wonity [3] wielkie brały. Tu w Borzęcinie zmierało około 30 ludzi na dzień. Dla tych zrobiony był cmentarz z pola plebańskiego koło starego cmentarza [4]. W Borzęcinie trwała cholera 6 tygodni, tamże bez trumny i bez odzieży grzebano. Odzież palili, ale lepi jest zakopać odzież jak ją palić. Był tu na on czas Aministratorem X. Wojciech Dybczak. Ten podczas cholery we dnie i w nocy do chorych jeździł i wiele pracował, ale Bóg go strzegł, że się nie zaraził.

A co ja X. Pleban Jakób Dziatkowski miałem prezentę konferowany na Borzęcin w miesiącu sierpniu 1831, a nie przyjechałem do Borzęcina aż do 26 marca 1832. Nawet po Institucji [5] miałem za plebanię Borzęcińską podziękować a zostać się w Woli Radziszwski [6]  napowrót plebanem, uważając tu niedostatek drzewa, niedostatek prowentu [7] na utrzymanie X. Wikarego, monarchiczne podatki rocznie Rfl [8] 139 srebrem, dla których w roku 1826 plebania Borzęcińska była w sekwestrze .

Na Cholerę lekarstwo naylepsze: używanie fajki, picie rumianku, miętki, parzenie się nad parą z różnych ziół. Jak chory nie mógł siedzieć, to go nad parą na drabinie kłaść należało. Lekarstwa aptek na cholerę mało skutkowały, ale tylko różne wynalazki i przemysłowe lekarstwo. Obfite picie piwa grzanego albo wiśniaku Cholerę gubiło, w tym kogo wsparła łaska Boga”.

Legenda:

[1] W ludowym pojmowaniu świata przyczyną epidemii było „złe powietrze”, na które miało  wpływ pojawienie się na niebie komety.

[2] W tym zdaniu autor pisze o 5 tygodniach, a w następnym o 6 tygodniach trwania epidemii cholery.

[3] Wonity – wymioty.

[4] Obecnie nikt nie potrafi wskazać miejsca gdzie znajdował się ów  cmentarz choleryczny.

[5] Po Institucji – po wyborze.

[6] Wola Radziszowska – wieś w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skawina.

[7] Prowentu – dochodów.

[8] Rfl – floren,  srebrna moneta Austro-Węgier, ważąca 12,34 grama,

[9] Sekwestr -  zajęcie majątku  w celu zagwarantowania realizacji dochodzonego roszczenia