|
Ks. Michał Kotra |
Epidemie cholery w Parafii Brzesko w XIX wieku
Szerszego omówienia wymagają epidemie cholery, jakie czterokrotnie nawiedziły parafię Brzesko. Pierwsza epidemia, jak podają źródła, miała miejsce w lipcu 1831 r..[1] Ponieważ w czasie epidemii notowanie zgonów było powierzone władzom świeckim, dlatego proboszcz ks. Jan Machaczek nie mógł dokładnie odnotować dnia śmierci.
Po ustaniu choroby starał się uzupełnić dane odwiedzając wszystkie domy w parafii.[2] Zmarło wtedy 68 osób w Brzesku i 1 na Brzezowcu. Na Słotwine nie odnotowano wypadku tej choroby. Wśród zmarłych był Wincenty Dziembowski, prefekt miasta i Szymon Borkowski, organista. Były wypadki śmierci całych rodzin. Wszyscy zmarli zostali pochowani na specjalnym cmentarzu w lesie.[3] |
Po raz drugi epidemia wybuchła w 1849 r. Trwała przez jeden miesiąc – sierpień. Z Brzeska zmarły 32 osoby, z Brzezowca – 3, ze Słotwiny – 2 osoby.[4]
Trzecia epidemia trwała ponad miesiąc, od połowy lipca do 23.08. 1855 r. Zmarło wtedy z Brzeska 22 osoby, z Brzezowca – jedna i ze Słotwiny trzy osoby.[5]
Po raz czwarty i ostatni epidemia tej groźnej choroby wystąpiła pod koniec września i w październiku 1866 r. (pierwszy pogrzeb – 30 września).
Ludwik Solski we „Wspomnieniach” wyraził powszechne przekonanie, iż została ona przyniesiona z Tarnowa przez uciekających stamtąd ludzi. Zmarło wówczas w Brzesku 21 osób. Na Brzezowcu i Słotwinie nie odnotowano ofiar śmiertelnych.[6]
Dane te odnoszą się jedynie do ludności katolickiej. Ile ofiar pochłonęły epidemie cholery wśród ludności żydowskiej nie da się ustalić, gdyż księgi metrykalne izraelskie w czasie wojny zaginęły lub zostały zniszczone. Można przypuszczać, że liczba zmarłych Izraelitów była większa niż liczba katolików, ze względu na większą ogólnie liczbę, duże zagęszczenie mieszkań zajmowanych przez Żydów, gorsze warunki sanitarne – co sprzyjało rozszerzaniu się tej choroby.[7]
Ówczesne władze starały się walczyć z epidemią cholery w sposób, jaki był wtedy znany i możliwy.
W przewidywaniu możliwości kolejnego wybuchu choroby 21.12. 1872 r. Rada Gminna miasta Brzeska zajęła się na skutek pisma starosty powiatowego sprawą urządzenia szpitala epidemicznego.
Szpital epidemiczny
Uchwalono wynajęcie na ten cel niezamieszkałego budynku Damasiewicza znajdującego się poza miastem (przy obecnej ulicy Czarnowiejskiej, między cmentarzem żydowskim i komunalnym. Budynek ten stoi do dnia dzisiejszego.).
12 lipca 1873 roku Rada uchwaliła nakaz opuszczenia miasta w ciągu 24 godzin przez wszystkich, którzy przybyli do Brzeska do 12 lipca, zakaz przyjmowania na mieszkanie ludzi przybywających z rejonów objętych epidemią, nakaz meldowania na piśmie do burmistrza przybywających z innych rejonów, zakazano wywozu i przywozu bielizny, odzieży, pierza i materiałów. Za nie przestrzeganie tych zarządzeń groziła kara od trzech do dwustu złr.. Nakazano także przeprowadzenie dezynfekcji we wszystkich mieszkaniach, sklepach i szynkach pod karą 3 złr..[8] Przygotowany szpital nie został wykorzystany, gdyż tym razem epidemia ominęła Brzesko. Pamiątką po epidemii z 1855 roku jest figura Matki Boskiej postawiona w 1864 r. jako wotum za uratowanie przed zarazą. Figura ta znajduje się przy ul. Kościuszki i została wzniesiona przez rodzinę Rybickich. Do chwili obecnej opiekuje się nią rodzina fundatorów. Pozostałością po ostatniej epidemii z 1866 r. jest cmentarz choleryczny znajdujący się w lesie za torami kolejowymi przy drodze do Grądów, po lewej stronie tej drogi. Stoi tam kamienny krzyż, na którym napis z datą 1866 r. został zatarty podczas ostatniego remontu.[9]
8 stycznia 2012